Świerzb jest to pasożytnicza choroba skóry. Należy także do najstarszych znanych człowiekowi chorób gdyż pierwsze opisy świerzbu pochodzą już z czasów starożytnych. Średnio co kilkanaście lat lekarze obserwują zwiększenie liczby zachorowań i lokalne epidemie. Świerzb jest chorobą zakaźną, co w praktyce oznacza że leczeniem należy objąć wszystkich domowników. Świerzb w początkowej fazie przypomina zaczerwienione grudki, które pojawiają się na dłoniach i ramionach oraz na skórze zwykle przykrytej ubraniem lub biżuterią. Wysypce towarzyszy swędzenie, które jest szczególnie uciążliwe nocą.
Świerzb – przyczyny
Na świerzb może zachorować każdy, ale w szczególności narażone są osoby żyjące lub stykające się na co dzień z dużymi skupiskami ludzi. Choroba ta rozprzestrzenia się w trakcie kontaktu fizycznego. Niewykluczone iż do zarażenia może dojść przez podanie ręki chorej osobie, użycie tego samego telefonu, czy korzystania z transportu publicznego. Jeszcze łatwiej zarazić się przez używanie tej samej pościeli, koców, przyborów higienicznych, np. grzebieni.
Medycyna i nauka potwierdza iż poza skórą pasożyty świerzbowca mogą przeżyć nawet do czterech dni i w tym czasie szukają nowego żywiciela. Na zachorowanie narażone są też dzieci, które stykają się z rówieśnikami na ogólnodostępnych placach i salach zabaw, czy np. w świetlicach szkolnych lub środowiskowych.
Jeśli świerzb nie wynika z braku higieny osobistej to najczęściej osoba, która przez przypadek się nim zaraziła, nieświadomie rozprzestrzenia chorobę dalej, zanim wystąpią pierwsze objawy.
Świerzb – objawy
Do najbardziej charakterystycznych objawów choroby należą liczne, odchodzące w głąb naskórka kanały oraz towarzyszące im drobne wykwity grudkowe. Ponadto typowy jest znacznie nasilony świąd w obrębie zajętych obszarów skóry. Jest symptomem subiektywnym, odczuwanym i okazywanym przez poszczególnych pacjentów w sposób indywidualny. Zmiany zlokalizowane są zazwyczaj w obrębie skóry rąk, stóp, pach, klatki piersiowej oraz narządów płciowych, w tym charakterystyczne jest zajęcie prącia i moszny u mężczyzn.
Wśród najczęstszych objawów świerzbu zaliczamy:
– wrodzone lub nabyte zespoły niedoborów odporności;
– dysfunkcje psychoruchowe;
– choroby psychiczne;
– choroby układu nerwowego w zakresie czucia.
Dla świerzbu charakterystyczne jest także jego umiejscowienie w szczególności w takich obszarach jak:
– ręce i stopy, szczególnie w przestrzeniach międzypalcowych i w obrębie nadgarstków;
– okolice narządów płciowych;
– okolice pach, klatka piersiowa, często zajęta jest skóra otaczająca brodawki sutkowe i pępek.
Nieleczony świerzb oprócz trudnego do zniesienia świądu może prowadzić do rozległych zmian skórnych, a także do zapalenia tkanki podskórnej, czyraków czy zapalenia naczyń limfatycznych. W niektórych sytuacjach konsekwencje braku terapii mogą być bardzo poważne, jak kłębuszkowe zapalenie nerek czy gorączka reumatyczna. Dla wielu osób jednak najdotliwszym następstwem świerzbu jest poczucie wstydu, odizolowania i odrzucenia społecznego.
Świerzb – leczenie
W przypadku zaobserwowania jakichkolwiek zmian zachodzących w obrębie skóry należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza dermatologa, który po dokładnym obejrzeniu skóry i stwierdzeniu charakterystycznych objawów zaleci odpowiednie leczenie. Choć świerzb w większości przypadków jest niegroźną chorobą, niekiedy może wiązać się z istotnymi powikłaniami, dlatego należy dążyć do jak najszybszego postawienia właściwego rozpoznania i włączenia leczenia.
W celu postawienia ostatecznej i skutecznej diagnozy konieczne jest przeprowadzenie wywiadu oraz badania przedmiotowego. Oprócz opisanych zmian specjalista bada ciało pacjenta w celu odnalezienia kilkumilimetrowych nor świerzbowcowych, zwykle o krętym przebiegu, które stają się bardziej widoczne po posmarowaniu skóry atramentem bądź jodyną. Najczęściej zlokalizowane są one na wewnętrznej powierzchni palców. Przy użyciu szkła powiększającego można na końcach nory zobaczyć świerzbowca pod postacią ciemnego punkciku.
Definitywne rozpoznanie stawiane jest na podstawie identyfikacji pasożyta lub jego jaj w badaniu mikroskopowym zeskrobin naskórka, które są pobierane za pomocą igły lub nożyka z charakterystycznych dla świerzbu zmian. Jednak w przypadku świerzbu o typowym nasileniu, w przeciwieństwie do świerzbu norweskiego, często badanie daje wynik fałszywie ujemny, dlatego nie jest ono niezbędne do podjęcia leczenia.
Leczeniu powinny zostać poddane także osoby, z którymi chory miał w tym okresie styczność. U dorosłych oraz dzieci powyżej 2 roku życia stosuje się miejscowe środki przeciwświerzbowcowe takie jak:
– permetryna,
– benzoesan benzylu,
– preparaty siarki.
W przypadku zmian bakteryjnych lekarz może dodatkowo zalecić stosowanie miejscowych lub doustnych antybiotyków. Ważnym uzupełnieniem terapii jest podjęcie działań zmniejszających ryzyko ponownej infekcji. W tym celu po zakończeniu terapii należy zmienić pościel a także bieliznę i ubrania i wyprać je w wysokiej temperaturze (powyżej 50 st. C) lub przechowywać w plastikowych workach przez 72 godziny, czyli dłużej niż świerzbowiec jest w stanie przeżyć poza ludzką skórą.
Najważniejsze jest jednak, by leczenie rozpocząć jak najszybciej i jednocześnie objąć nim wszystkie osoby przebywające w pobliżu chorego.
