Zespół Alagille’a to zespół schorzeń którego tajniki zgłębiał w jako pierwszy w latach sześćdziesiątych francuski lekarz Daniel Alagille’a.
Zespół Alagille’a charakteryzuje występowanie zaburzeń w obrębie wątroby, serca, nerek oraz trzustki. Cechą szczególna jej współwystępowania jest towarzysząca cholestaza oraz wykształcenie szczególnych rysów twarzy, wad układu sercowo-naczyniowego, kręgosłupa i oczu, a także patologii nerek. Stanowi jedno z rzadziej występujących schorzeń, gdyż jej występowalność szacuje się na 1:70 000 urodzeń.
Zespół Alagille’a jest jedną z najczęstszych dziedzicznych chorób wątroby. Aby skutecznie postawić diagnozę i rozpoznać chorobę konieczne jest rozpoznanie prawidłowego różnicowania się komórek na wczesnym etapie rozwoju organizmu. W tym celu niezbędny jest szlak sygnałowy JAG/Notch, który jest dobrze utrwalonym ewolucyjnie systemem sygnalizacji.
U pacjentów z potwierdzeniem klinicznym Zespół Alagille’a konieczne jest przeprowadzenie możliwie jak najszybciej diagnozy. Obecnie już u około 94% pacjentów wykrywana jest mutacja genu JAG1 który to jest odpowiedzialny za wystąpienie choroby. Problem z wykryciem mutacji u pozostałej części pacjentów nie jest do końca wyjaśniony. Istnieje podejrzenie, że część mutacji zlokalizowana jest w regionach niekodujących lub nawet w innym genie.
W przypadku rozpoznania zespołu Alagille’a u dziecka, konieczne jest zlecenie badania genetycznego u rodziców w celu określenia ich statusu i oszacowania ryzyka dla kolejnych ciąż.
Należy pamiętać jednak że większość bo około 50-70% przypadków zespołu Alagille’a wynika z mutacji powstałych de novo. Są to zmiany nie odziedziczone po rodzicach a zaistniałe przypadkowo po raz pierwszy w materiale genetycznym dziecka.
W takich przypadkach ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Alagille’a w kolejnej ciąży jest bardzo niskie, praktycznie równe zeru.
Zespół Alagille’a dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący. Oznacza to, że w przypadku jednego chorego rodzica, ryzyko urodzenia chorego dziecka wynosi 50% a w przypadku obojga chorych rodziców – 75%.
Zespół Alagille’a – objawy
Do głównych cech Zespółu Alagille’a zaliczamy:
– Przewlekła cholestaza, wywołana skąpością wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych. Objawia się charakterystycznym dla AGS świądem skóry i żółtakami. Uciążliwe swędzenie występuje głównie na obszarze dłoni oraz stóp
– Nieprawidłowości sercowo-naczyniowe. Do najczęstszych jego objawów zaliczamy; obwodowe zwężenie pnia płucnego, idące w parze ze zwężeniem zastawkowym tętnicy płucnej, tetralogia Fallota oraz inne wady serca, wady serca, takie jak zastawkowe zwężenie drogi odpływu prawej komory, czy też zwężenie tętnic płucnych. U pacjenta z podejrzeniem AGS zaleca się wykonanie echokardiografię serca i badanie radiologiczne klatki piersiowej, badań kardiologicznych,
– Wady kręgosłupa obejmują głównie kręgi motyle, rzadziej niespojenie łuków kręgów lędźwiowych.
– Nieprawidłowości oftalmologiczne – najczęściej embryotoxon posteriori. Jest to wada tylnego kąta przesączania, widoczna w badaniu przedniego odcinka gałki ocznej przy użyciu lampy szczelinowej.
– Charakterystyczne rysy twarzy – wypukłe szerokie czoło, głęboko osadzone i szeroko rozstawione oczy, szeroka nasada nosa, mała szpiczasta broda.
– zwężenia dróg żółciowych,
– wady narządu wzroku.
Za rozwój choroby Zespołu Alagille’a odpowiada niewłaściwa budowa lub całkowity brak białka nazywanego Jagged-1. Uczestniczy ono w licznych procesach dotyczących różnicowania się komórek. Co ciekawe ta mutacja genetyczna jest potwierdzona u blisko 95 proc. wszystkich chorych. Dlaczego więc nie jest możliwe potwierdzenie jej u pozostałej grupy? Niestety do dziś medycyna nie potrafi odpowiedzieć na to pytanie.
Zespół Alagille’a – diagnoza
Zespół Alagille’a jest chorobą genetyczną. Wywołana jest przez mutację genu Jagged1 (JAG1), który umiejscowiony jest na chromosomie 20. Za co ponosi odpowiedzialność dany gen? Otóż uczestniczy on w przekazywaniu sygnału pomiędzy sąsiednimi komórkami w czasie rozwoju embrionalnego. Komunikacja ta ma ogromy wpływ na sposób, w jaki komórki tworzą struktury ciała.
Choroba dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący, tzn. osoba dziedziczy jedną prawidłową kopię genu oraz jedną zmienioną kopię genu. Jednak zmieniona kopia genu dominuje lub staje się ważniejsza niż działająca kopia.
W celu przeprowadzenia skutecznej diagnozy zaleca się w pierwszej kolejności badania:
– morfologia,
– badanie USG,
– biopsja,
– badanie serca- ECHO,
– RTG klatki piersiowej,
– testy genetyczne.
Z powodu niespecyficznych objawów postawienie prawidłowej diagnozy wymaga czasu.
Leczenie Zespółu Alagille’a
Metody leczenia Zespołu Alagille’a można podzielić na fazy. Pierwsza z nich obejmuje wzmocnienie organizmu chorego, poprzez podanie odpowiedniej ilości preparatów witaminowych. Druga faza polega na eliminowaniu i łagodzeniu objawów choroby przy wykorzystaniu maści przeciwświądowych, poprawie krzepliwości, zahamowaniu krwawienia z żylaków obecnych w przełyku.
Niestety w większości przypadków pomimo podjętego leczenia i licznych działań doraźnych ostatecznie u pacjentów z tą chorobą konieczne jest wykonanie przeszczepu wątroby.
Stosowanie leków u chorych z Zespołem Alagille’a;
– witaminy rozpuszczalne w tłuszczach,
– stosowanie kwasu ursodezoksycholowego,
– rifampicyny.
