Wstrząs toksyczny, Zespół wstrząsu toksycznego (ang. toxic shock syndrome – TSS) to dość rzadko spotykany lecz bardzo poważny stan nagły powodowany przez bakterię gronkowca złocistego (łac. Staphylococcus aureus). Gronkowce są stale obecne w całym otoczeniu człowieka (skóra, ubranie, bielizna osobista, przybory toaletowe). U większości ludzi wytwarza się stan równowagi pomiędzy potencjalną zjadliwością bakterii, a odpornością organizmu. W takich sytuacjach gronkowiec jest w zasadzie bakterią komensalną (nieszkodliwą). Jest to drobnoustrój fizjologicznie znajdujący się u dziecka w jamie nosowo-gardłowej, w normalnych warunkach nie powodujący żadnych dolegliwości.
Gronkowiec złocisty jest bakterią potencjalnie patogenną, jednak wyhodowanie tego szczepu w wymazie z gardła lub nosa nie jest tożsame z potwierdzeniem, że to właśnie gronkowiec jest przyczyną dolegliwości dziecka. Nie oznacza to również bezwzględnej konieczności włączania antybiotykoterapii, aczkolwiek zwykle jest to zalecane. Leczenie obejmuje m.in. przyjmowanie antybiotyków przeciw gronkowcowych.
Wstrząs toksyczny – przyczyny
Za podstawową przyczynę wywołująca wstrząs toksyczny uznaje się wytwarzany przez gronkowca toksynę tak zwaną TSST-1, (TSS, ang. Toxic Shock Syndrome). Jednak dopóki organizm człowieka syntetyzuje odpowiednią liczbę przeciwciał przeciwko tej toksynie, bakteria bytuje w sposób dla nas niezauważalny. Aby doszło do aktywowania się szkodliwego odczynu bakterii muszą nastąpić konkretne okoliczności sprzyjające temu stanowi. Jedną z takich przyczyn jest nagły spadek naszej odporności. Czym to grozi? Otóż wówczas działanie TSST-1 może okazać się zabójcze. Ponieważ przeciwciała przeciwko toksynie pojawiają się dopiero w wieku dorosłym (u 90% populacji), choroba przez nią spowodowana dotyczy najczęściej dzieci oraz młodzieży.
Wśród nielicznych co nie oznacza iż niemożliwych przyczyn powodujących wstrząs toksyczny wymienia się także używanie w przypadku kobiet mechanicznych środków antykoncepcyjnych (takich jak spiralka czy gąbka dopochwowa) oraz tamponów dopochwowych. Uznaje się iż tampony mogą wywołać wstrząs toksyczny, jeśli są pozostawiane zbyt długo w pochwie. Jednak badania donoszą, że na 100 000 użytkowniczek tamponów, rocznie na wstrząs toksyczny zapadają 3-4 osoby. Najczęstszą przyczyną wstrząsu jest więc zakażenie dróg rodnych i tu należało by upatrywać się prawdziwych podstaw.
Wstrząs toksyczny może pojawić się również w połogu lub po poronieniu. Jak to możliwe? Otóż może stanowić powikłanie po zabiegach ginekologicznych. Wstrząs toksyczny organizmu może rozwinąć się także w wyniku odmrożenia, oparzenia, uszkodzenia skóry lub ugryzienia przez owada. Jak widać przyczyna nie jest zawsze jednoznaczna a w praktyce bardzo ciężka i trudna do określenia.
Wstrząs toksyczny wiąże się najczęściej z wprowadzeniem do organizmu ciała obcego, które może skutkować dynamicznym rozwojem bakterii i uszkadza tkanki (ułatwiając tym samym infekcję). Przy zachowaniu higieny podczas stosowania tamponów czy przy zabiegach ginekologicznych, do wstrząsu toksycznego nie może dojść.
Wstrząs toksyczny – objawy
Istnieje szereg objawów które charakteryzują wstrząs toksyczny. Warto jednak zauważyć iż nie są one jednoznaczne i szczególności w początkowej fazie mogą być mylnie interpretowane.
Do najczęściej występujących objawów wstrząsu toksycznego zaliczamy:
– torsje,
– biegunka,
– dysfunkcje mięśniowe,
– silne objawy zapalenia błon śluzowych: gardła, nosa, pochwy
– dezorientacja,
– zawroty głowy,
– zachwiania równowagi,
– bardzo wysoka gorączka,
– erytrodemia,
– spadek ciśnienia tętniczego krwi,
– złuszczanie się naskórka.
Wstrząs toksyczny – leczenie
Lekarz stawia diagnozę zespołu wstrząsu toksycznego w oparciu o badanie fizykalne i występujące objawy. W szczególności swoją diagnozę powinien postawić w oparciu o wykonanie takich badan jak:
– badanie ogólne moczu,
– krew.
Po co badanie krwi? w celu sprawdzenia funkcji wątroby i nerek. Lekarz może również pobrać wymazy z szyjki macicy, pochwy i gardła. Próbki te poddawane są analizie na obecność bakterii powodujących zespół wstrząsu toksycznego.
Zespół wstrząsu toksycznego wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Nie należy dlatego bagatelizować jakichkolwiek sygnałów które mogą na niego wskazywać. W konsekwencji wiele osób ze wstrząsem toksycznym wymaga hospitalizacji.
W celu zwalczenia infekcji bakteryjnej lekarz z pewnością przepisze antybiotykoterapie. Inne metody leczenia zespołu wstrząsu toksycznego różnią się w zależności od jego pierwotnej przyczyny. Jeśli na przykład czynnikiem wywołującym wstrząs była gąbka dopochwowa lub tampon, lekarz może chcieć usunąć to obce ciało z organizmu. Jeśli otwarta rana lub rana chirurgiczna spowodowała zespół wstrząsu toksycznego, lekarz odsączy ropę lub krew z rany, dla łatwiejszego zażegnania ewentualnych infekcji.
W większości przypadków pacjenci po przebyciu zespołu wstrząsu toksycznego wracają do normalnego życia bez uszczerbku na zdrowiu.
Pomimo XXI wieku i nieograniczonego dostępu do informacji bardzo ważną rzeczą jest edukacja nastolatek w kwestii stosowania tamponów. Kobiety czy dziewczęta, u których wystąpił zespół wstrząsu toksycznego, nie powinny używać tamponów, jak również w przyszłości nie zaleca się stosowania mechanicznych środków antykoncepcyjnych.
Zaleca się w szczególności zgłoszenie się do lekarza w każdym przypadku zaobserwowania pierwszych niepokojących objawy które mogą sugerować wstrząs toksyczny.
