Gruźlica jest to bakteryjna chorobą zakaźna. W obecnych czasach coraz rzadziej spotykana co nie oznacza ze całkowicie wyeliminowano zachorowalność na gruźlicę. Choroba najczęściej atakuje płuca choć może dotknąć również układ kostno-stawowy, nerki, mózgu, skóry, układ limfatycznego czy krwionośnego.
Skąd się wzięła nazwa gruźlica? Otóż pochodzi ona od gruzełków – drobnych guzków – widocznych w badaniu histopatologicznym w tkankach zaatakowanych przez chorobę.
Gruźlica – przyczyny
Główną przyczyną zakażenia jest bakteria a najczęstszą drogą zakażenia prątkiem gruźlicy jest droga inhalacyjna, zaś głównym źródłem zakażenia są chorzy prątkujący, czyli aktywnie wydalający prątki wraz z wydzielina z dróg oddechowych.
Kiedy następuje wydalenie chorobotwórczych prątek? Następuje to nie tylko w trakcie kaszlu, ale i także w trakcie odkrztuszania, kichania, czy mówienia. Co charakterystyczne prątki gruźlicy wraz z prądem powietrza dostają się do organizmu poprzez drogi oddechowe w czasie wdechu, a ich nośnikiem są kropelki plwociny lub śliny bądź cząsteczki kurzu, utrzymujące się w powietrzu w postaci aerozolu.
Istnieją także inne drogi i możliwości zakażenia. Wśród nich wymienia się drogę pokarmową. Niemniej jednak w krajach prowadzących właściwy reżim sanitarno-weterynaryjny rzadko odgrywa rolę w transmisji prątków gruźlicy. Głównym źródłem zakażenia w przypadku drogi pokarmowej są niepasteryzowane mleko lub produkty mleczne pochodzące od chorego na gruźlicę bydła.
Gruźlica – objawy
Wśród licznych objawów towarzyszących gruźlicy wymienia się w szczególności:
– charakterystyczny, długotrwały kaszel, początkowo suchy, potem z odkrztuszaniem,
– ogólne osłabienie,
– senność,
– nocne pocenie,
– wzrost temperatury ciała,
– nagły spadek wagi,
– uciskający ból w klatce piersiowej,
– występowanie zmian podskórnych w postaci guzkowatej,
– w płucach pojawiają się jamy.
Zdarza się, że wspomniane tu objawy gruźlicy ustępują samoistnie, a po kilku miesiącach może dojść do samowyleczenia. Jedyną pamiątką po chorobie są wówczas zwapniałe ogniska w płucach i zwapniałe węzły chłonne. Konsekwencją zaniechania lub nie podjęcia leczenia może być przemieszczenie prątek z krwią do innych organów – mózgu, wątroby, śledziony. Każdy niepokojący objaw należy skonsultować z pneumonologiem.
Osoby z grupy podwyższonego ryzyka zachorowania na gruźlicę to:
– osoby zamieszkujące przeludnione i biedne osiedla,
– ludzie uzależnieni od narkotyków lub alkoholu,
– osoby o stale utrzymującym się słabym stanie zdrowia i zmniejszonym systemie odpornościowym,
– osoby pozostające w bliskim kontakcie z osobami zarażonymi,
– dzieci,
– emeryci,
– cukrzycy,
– nosiciele wirusa HIV.
Gruźlica – leczenie
Jeśli zaobserwujemy jakiekolwiek zmiany w naszym organizmie wskazujące na ryzyko wystąpienia gruźlicy niezwłocznie należy udać się do lekarza specjalisty który w sposób profesjonalny pokieruje nas na badania.
W diagnostyce gruźlicy płuc stosuje się:
– badanie radiologiczne klatki piersiowej,
– badanie bakteriologiczne plwociny w kierunku identyfikacji prątków gruźlicy tzw. badanie plwociny na BK.
– zdjęcia małoobrazkowe płuc. Obecnie już ich się nie wykonuje, ponieważ dawka promieniowania rentgenowskiego, na jaką były narażone osoby badane była znacznie wyższa niż podczas klasycznego, dużego zdjęcia płuc. Dużych zdjęć radiologicznych nie wykorzystujemy teraz jako badania przesiewowego pod kątem gruźlicy płuc, ponieważ ich koszt w stosunku do wykrywalności nowych przypadków gruźlicy jest zbyt wysoki.
– wykonanie odczynu tuberkulinowego ma znaczenie pomocnicze w diagnostyce gruźlicy, ponieważ na jego podstawie nie można stwierdzić, czy u osoby badanej występuje tylko zakażenie czy rozwija się choroba.
Konsekwencją późnego wykrycia gruźlicy jest powstanie trwałych zmian w układzie oddechowym. Dlatego im wcześniej gruźlica jest wykryta i wdrożone leczenie, tym lepiej dla chorego, ponieważ umożliwia wyleczenie bez upośledzenia czynności układu oddechowego.
Niestety większość pacjentów u których stwierdzono gruźlice wymaga długofalowego leczenia. Gruźlica nie jest prosta w wyeliminowaniu z organizmu człowieka dlatego leczenie jest mozolne, wymaga zazwyczaj hospitalizacji w celu odizolowania od zdrowych osób aby zmniejszyć ryzyko zachorowań.
Leczenie gruźlicy wymaga ścisłej współpracy chorego z lekarzem i personelem pielęgniarskim. W Polsce leczenie gruźlicy organizowane jest w ramach Narodowego Programu Zwalczania Gruźlicy a głównym miejscem gdzie trafiają chorzy z tym schorzeniem jest Otwock.
Jakie leki są wykorzystywane w leczeniu? Otóż do terapii gruźlicy stosuje się szereg leków przeciwprątkowych – zazwyczaj w skojarzeniu 3 lub 4 preparatów. Leki dobiera się w oparciu o badanie bakteriologiczne prątkowrażliwości.
Zazwyczaj pierwszy okres chemioterapii przeciwgruźliczej (zwłaszcza, jeśli chory prątkuje) odbywa się w szpitalu i trwa 6-8 tygodni. Kiedy chory już nie prątkuje, leczenie kontynuowane jest ambulatoryjnie w Poradni Chorób Płuc.
Warunkiem niezbędnym w leczeniu gruźlicy jest systematyczne i regularne zażywanie leków przeciwprątkowych, które chory przyjmuje w Poradni pod nadzorem personelu.
Warto pamiętać iż nie zawsze leczenie przynosi oczekiwany efekt w szczególności jeśli pacjent pomija pewne zalecane dawki leków. Wówczas gruźlica przechodzi w stan przewlekły prowadzący do niekorzystnych zmian w układzie oddechowym.
