Riketsje – to charakterystyczne mikroorganizmy które są powszechnie określane jako bezwzględne pasożyty funkcjonujące wewnątrzkomórkowo, występujące u niektórych stawonogów. Riketsje nie stanowią zagrożenia dla tych zwierząt, ale mogą być powodem poważnych chorób u ssaków ugryzionych przez nosicieli tych pasożytów.
Natomiast riketsjozy to ogólne określenie na grupę chorób wywoływanych przez szczególny rodzaj bakterii, zwanych riketsjami. Należą one do grupy chorób zwanych chorobami wektorowymi lub chorobami przenoszonymi przez wektory.
Jak dochodzi do zakażenia? Otóż najczęściej następuje to w skutek ukąszenia przez owada – przenosiciela lub w wyniku wtarcia w skórę jego kału zawierającego bakterie.
Riketsjozy występują na obszarach Ameryki Środkowej, Afryki, a także Azji i Australii.
Osobnikami przenoszącymi najczęściej baterie są:
– kleszcze,
– wszy,
– pchły itp.
Riketsje – przyczyny
Do najczęściej występujących riketsjoz których przyczyn należy upatrywać się w działaniu riketsji zaliczamy:
– gorączkę plamistą Gór Skalistych,
– dur plamisty epidemiczny,
– gorączkę Q,
– tyfus plamisty,
– tyfus plamisty europejski,
– tyfus plamisty szczurzy,
– tyfus nawrotowy wysypkowy,
– gorączka guzkowa,
– ospa riketsjowa,
– japońska gorączka plamista,
– gorączka plamista wyspy Flindersa,
– kleszczowa gorączka afrykańska.
Gorączka plamista Gór Skalistych w większości przypadków występuje u ludzi młodych, statystycznie uważa się iż częściej u mężczyzn niż u kobiet. Występowanie choroby poprzedzone jest ukąszeniem przez kleszcza.
Wśród głównych objawów gorączki plamistej Gór Skalistych, wymienia się w szczególności wysoką gorączką (39–40 0 C) z towarzyszącymi dreszczami, bólami mięśniowymi i silnym bólem głowy. Około 3–5 dni od wystąpienia gorączki na skórze pojawia się charakterystyczna wysypka, rozpoczynająca się na dłoniach i stopach, a następnie szerząca się na tułów.
Choroba postępuje dość szybko a w jej konsekwencji dochodzi do zainfekowania mózgu i serca. W przypadku gorączki plamistej Gór Skalistych śmiertelność sięga nawet 60% u nieleczonych pacjentów.
Dur plamisty – zwalcza się przy wykorzystaniu antybiotyków z grupy tetracyklin lub stosuje się chemioterapię antyriketsjową. Wskazane jest leczenie w szpitalu zakaźnym. Istotne jest wspomaganie wydolności układu krążenia. Chory powinien przykładać dużą wagę do higieny jamy ustnej, ponieważ zapobiega to zapaleniu dziąseł oraz ślinianek przyusznych. W diecie jednak nie ma potrzeby szczególnego oszczędzania jelit. Chorzy na dur plamisty mogą jeść, co chcą, przeważnie — płyny. Osłabienie mięśnia sercowego zwalcza się strofantyną. Najważniejsze jest leczenie antybiotykami, które w ciągu paru dni w dramatyczny sposób przerywają chorobę. Aż do spadku gorączki podaje się dziennie po 2—3 g, a następnie przez 2—3 dni nieco mniej jednego z tych antybiotyków. Jeżeli w następnych dniach gorączka powróci, ponawia się leczenie antybiotykami, które okazuje się równie skuteczne.
Ospa riketsjowa czyli riketsjoza pęcherzykowa – wywołuje ją bakteria Rickettsia akari. Choroba jest rozpowszechniona na całym świecie, jednak najczęściej diagnozuje się ją w USA, Korei, Rosji, Afryce południowej, Chorwacji i na Ukrainie.
Gorączka Q wyjątkowo w jej przypadku dochodzi do zakażenia drogą oddechową. Wśród szczególnych cech objawów jej towarzyszących wymienia siew szczególności:
– bardzo wysoka gorączka,
– silny ból głowy,
– bóle mięśniowe,
– zapalenie płuc.
W bardzo nielicznych przypadkach odnotowuje się zajęcie przez riketsje innych narządów wewnętrznych, w szczególności takich jak; wątroba, serce, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Co charakterystyczne w przeciwieństwie do innych riketsjoz w przypadku gorączki Q nie występuje wysypka.
Riketsje – leczenie
Leczenie schorzeń wywołanych przez riketsje nie należy do prostych. Podstawę stanowi prawidłowe rozpoznanie. Dlatego w żadnym przypadku nie należy bagatelizować objawów które się pojawiają i należy niezwłocznie udać się do lekarza specjalisty. Dlatego właśnie w leczeniu riketsjoz najważniejsze jest szybkie rozpoznanie i jak najszybsze włączenie terapii.
Lekami stosowanymi w przypadku riketsjoz są antybiotyki, które mają zdolność do wnikania do wnętrza komórki, gdyż – jak już wcześniej wspomniano – riketsje to pasożyty wewnątrzkomórkowe. Należy pamiętać iż każdy antybiotyk zabija nie tylko złe bakterie ale także te dobre dlatego w tym okresie należy wspomagać organizm lekami odpornościowymi.
Lekiem pierwszego wyboru jest zazwyczaj doksycyklina. Terapię należy kontynuować przez 7–10 dni.
Zapobieganie riketsjozom polega przede wszystkim na unikaniu ekspozycji na pchły, wszy i kleszcze. Szczególnie duże ryzyko zakażenia istnieje w przypadku biwakowania, spływów kajakowych czy safari organizowanych na terenach występowania riketsji. Jedną z najskuteczniejszych metod jest oczywiście profilaktyka dlatego właśnie należy o niej pamiętać i na takie okazje zaopatrzyć się w ubrania z długimi rękawami oraz środki odstraszające owady.
Warto też rozważyć możliwość szczepienia a także zastosowanie szczególnie przed wyjazdem profilaktycznego stosowania antybiotyków. Decyzja co do takiego postępowania powinna jednak zawsze należeć do lekarza.
