Tatarak zwyczajny – to popularna bylina o grubym kłączu, z charakterystycznym rozgałęzieniem, liściach mieczowatych, w szczególności upodobała sobie miejsca bagniste. Na nagiej łodydze, trójkątnej na przekroju, osadzona jest cylindrycznostożkowata kolba złożona z zielonożółtych kwiatów, bezpłodnych w klimacie europejskim.
Roślina ta pochodzi z Azji a do Polski została zawleczona przez Tatarów (stąd nazwa), zadomowiła się dobrze (jest w pełni mrozoodporna). Tatarak zwyczajny nie jest rośliną bardzo pospolitą lecz w niektórych rejonach Polski występuje powszechnie.
Rośliny te rozróżnimy po kwiatach oraz po tym, że nasada tataraku wychodzi z ziemi pod kątem (poziome kłącze przechodzi w pionową roślinę) u jeżogłówki zaś pionowo. Poza tym tatarak zwyczajny łatwo odróżnić od innych roślin po bardzo intensywnym zapachu, który wydają wszystkie części rośliny.
Tatarak zwyczajny – zastosowanie
Tatarak zwyczajny używany jest od dawna jako roślina lecznicza i olejkodajna. Zbiera się kłącza. Po wydobyciu z mulistego dna kłącza oczyszcza się starannie i następnie umieszcza się w suszarni gdzie panuje średnia temperatura około 35 c. Efektem końcowym jest produkt charakteryzujący się bardzo dużym aromatem, łamliwy, który ze względu na ulotność zapachu należy przechowywać w zamkniętych pojemnikach.
Tataraki zwyczajne to bardzo wytrzymałe rośliny o małych potrzebach, jedyne wymaganie tej rośliny to duża ilość wody. Byliny lubią rosnąć w wilgotnych miejscach lub nawet w wodzie, na głębokości do 20 centymetrów. Roślina w jednym miejscu może rosnąc przez wiele lat. Rozmnażanie przez podział kłączy rośliny matecznej.
Kłącza tataraku zwyczajnego mają zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym i do wyrobu likierów. Żucie suszonych kłączy (są okropnie gorzkie) poprawia apetyt i pomaga w rzuceniu palenia. Odwary z kłączy mają działanie bakteriobójcze stosowane w leczeniu łupieżu i zapaleń skóry.
Kłącze tataraku pospolitego posiada do 5,5% olejku eterycznego. Norma dla aptek wymaga przynajmniej 2,5%. W olejku występuje kilkadziesiąt składników, wśród nich: azaron, kariofilen, kadinen, akoron, kalamen, kamfen, pinen i mircen. Oprócz tego w kłączu występują garbniki, związek gorzki akoryna i akoretyna, cholina, śluz, węglowodany, w tym sporo skrobi, kwasy organiczne, jak akonitowy oraz sole mineralne.
Tatarak zwyczajny – właściwości lecznicze
Powszechnie uważa się iż tatarak zwyczajny używany jest w lecznictwie głównie jako środek wzmacniający co jednocześnie ma zbawienny wpływ na przedłużenie życia. Ale to nie jedyna jego zaleta. Jest on współodpowiedzialny za poprawę pracy gruczołów wydzielania wewnętrznego, znany jest jako lek o działaniu krwiotwórczym, moczopędnym, napotnym. Wśród licznych jego zalet wskazuje się także na działania zmierzające do pobudzających czynności żołądka, łagodzi bóle menstruacyjne oraz dolegliwości kostne.
Wśród najczęściej wymienianych zalet wymienia się miedzy innymi działania o charakterze:
– uspakajającym,
– przeciwbólowym,
– przeciwgorączkowym,
– gojącym wrzody,
– przeciwrobaczym,
– wiatrpędnym,
– insektycydem,
– wpław na wydzielanie śliny,
– poprawia wytwarzanie soków żołądkowych.
Zaleca się także w właściwościach leczniczych tataraku zwyczajnego gryzienie kawałków kłaczy które w tej postaci wzmacnia wydzielanie żółci, przypisuje się mu także działanie rozkurczowe na drogi moczowe oraz żółciowe.
W medycynie stosowany jest także zewnętrznie w szczególności na skórę głowy. Co to powoduje? Otóż wskazuje się na działanie przeciwzapalne, ściągające oraz bakteriobójcze tataraku zwyczajnego.
Zewnętrznie odwary z tataraku zwyczajnego służą do płukania jamy ustnej i gardła a także do obmywania głowy z łupieżem, łojotokowego zapalenia skóry i wypadania włosów. Olejek tatarakowy podaje się doustnie w bezsoczności, bez kwaśności żołądkowej i w związanych z tym zaburzeniach trawiennych, wzdęciach, bólu brzucha i kolce jelitowej, również w razie braku apetytu.
Zaś olejek tatarakowy zmniejsza dolegliwości reumatyczne, artretyczne.
Tatarak zwyczajny – sposób użycia
Wśród szerokiego zastosowania tataraku zwyczajnego wymienia się takie postacie zastosowania jak:
– napar,
– proszek,
– nalewka,
– odwar,
– nalewka aromatyczna,
– kąpiel,
– mieszanki ziołowe,
– okłady itp.
Napar z kłącza tataraku – 1/2 łyżki rozdrobnionych kłączy tataraku zwyczajnego zalać jedną szklanką wrzącej wody i naparzać w termosie 1 godz. Pić 1/4 – 1/3 szklanki 2 – 3 razy dziennie pół godziny przed jedzeniem jako środek pobudzający wydzielanie soku żołądkowego, ułatwiający trawienie, wiatropędny i uspokajający.
Nalewka tatarakowa – 10 g świeżego korzenia tataraku i pół litra spirytusu. Pokrojony korzeń zalać spirytusem i odstawić na 3 tygodnie. Zażywać na wodę lub cukier po 30 kropli 2 razy dziennie przed posiłkiem w celu wzmocnienia łaknienia a po posiłku jako środek wiatropędny i przy bólach żołądka.
Odwar na wrzody żołądka i dwunastnicy. Kłącze tataraku zwyczajnego, kwiat rumianku, korzeń żywokostu w równych ilościach. Łyżkę mieszanki należy gotować w 2 szklankach wody przez około 3 minuty. Odwar musi naciągnąć średnio około 10minut. Nisze znikają średnio po 4 tygodniach stosowania ziół.
Kąpiel wzmacniająca – mieszamy 50 g kłączy tataraku oraz po 25 g ziela przywrotnika lub liści pokrzywy i kwiatów lipy. Całość zalewamy 2 – 3 litrami ciepłej wody i pod przykryciem ogrzewamy powoli do wrzenia. Odstawiamy na 10 min i przecedzamy. Wlewamy do wanny wypełnionej do 1/3 objętości wodą o temp. 36 – 38°C. Pozostałe po przecedzeniu zioła wkładamy do płóciennego woreczka i umieszczamy w wannie. Czas kąpieli 10 – 20 min.
