Szanta zwyczajna (Marrubium vulgare L.) – zaliczana jest do rodziny wargowych ( Lamiaceae). Istnieje wiele odmian szanty zwyczajnej. Wśród najbardziej popularnych i powszechnie znanych wymienia się miedzy innymi M. peregrinum, M. pestalozzae, M. rotundifolia, M. supinum, M. thessalum, M. velutinum, M. vulgare (White Horehound lub Common Horehound), Marrubium alternidens, M. alysson., M. cylleneum, M. friwaldskyanum, M. incanum, M. kotschyi, M. leonuroides, M. libanoticum i wiele innych.
Szanta zwyczajna jest wieloletnią byliną, wysokości od 30 do 80 cm, o łodygach wzniesionych, gałęzistych w części górnej, pokrytych kutnerowym owłosieniem. Roślina posiada prosty, biały, drewniejący korzeń. Górna powierzchnia liści jest ciemnozielona, dolna pokryta szarym kutnerem, co nadaje liściom kształt wełnisty. Liście mają charakterystyczny smak i zapach piżma, który zanika podczas suszenia.
Szanta zwyczajna znana była już w starożytnym Egipcie. W tamtych czasach była doceniana przede wszystkim za jej szeroki właściwości lecznicze. Używano innego nazewnictwa tej rośliny które w obecnych czasach jest raczej już nie stosowane takie jak; nasienie Horusa, krew byka czy oko gwiazdy.
Szanta występuje w Europie, Ameryce Południowej, Afryce i Australii. W Polsce spotyka się ją jako roślinę dziko rosnącą na przydrożach, rumowiskach, pastwiskach, ubogich łąkach i polach.
Szanta zwyczajna – zastosowanie
W celach leczniczych zbiera się ziele, które ścina się w pełni kwitnienia kilka razy w roku. Pęd suszy się rozpostarte cienką warstwą w miejscu cienistym i przewiewnym lub w suszarni w temperaturze maksymalnej około 40 C. Co charakterystyczne ziele ma słaby aromatyczny zapach oraz gorzkawy smak. Czym jest to podyktowane? Otóż zawiera on gorzki związek marubinę, garbniki i saponiny.
Posiada kwiaty białe, drobne, dwuwargowe, zrosłopłatkowe, zebrane w nibyokółki wyrastające w kątach liści, tworzące kuliste kwiatostany. Kielich jest dość drobny, bo dziesięcioząbkowy do 0,8 cm długości, korona biała dwuwargowa do 0,6 cm długości, kutnerowata. Owocem jest czterodzielna rozłupnia, rozpadająca się na 4 podługowate rozłupki z nasionami. Mają one kształt jajowaty, lekko trójkanciasty, powierzchnia ich jest lekko matowa, chropowata o barwie szarobrunatnej. Długość rozłupki wynosi 1,8-2,3 mm, szerokość 0,7-1,2 mm, zaś grubość 0,7-0,9 mm. Masa 1000 rozłupek waha się w granicach 0,95-1,00 g. Nasiona dojrzewają w końcu lipca lub na początku sierpnia i zachowują zdolność kiełkowania w okresie 4 lat.
Szanta zwyczajna – właściwości lecznicze
Szanta zwyczajna posiada bardzo szerokie zastosowanie w medycynie i leczeniu naturalnym. Wśród jej największych zalet wymienia się działanie:
– przeciwzapalne,
– przeciwmiażdżycowe,
– przeciwutleniające,
– przeciwhistaminowe,
– przeciwbólowe.
Wykorzystywana w leczeniu dychawicy oskrzelowej, rozedmie, przewlekłym nieżycie oskrzeli, uporczywym kaszlu, a także przy żółtaczce, schorzeniach nerwowych, chorobach gorączkowych, obrzękach, kamicy nerkowej, obrzękach wątroby i śledziony i w ogóle osłabieniu czynności trawiennych. A także jako lek pomocniczy przy grypie, zapaleniu opłucnej i zaburzeniach czynności serca. Szanta i jej przetwory stosowane są w zaburzeniach rytmu pracy serca i jako środek hipotensyjny. Liczne badania naukowe dowiodły działanie przeciwarytmicznie ziela szanty. Surowiec ten jest doskonałym środkiem pomocniczym u osób w ze skłonnością do tzw. kołatanie serca.
Działanie hipotensyjne uwarunkowane jest obecnością marubenolu. W badaniach naukowych wykazano, iż marubenol jest blokerem kanałów wapniowych. Napary z ziela są stosowane także w cukrzycy, gdyż obniżają poziom glukozy. Surowiec ten wpływa także na obniżenie frakcji trójglicerydów i cholesterolu.
Szanta zwyczajna stosowana jest przeciw nieżytom górnych dróg oddechowych, kaszlowi, katarowi oraz astmie. Działa ona wykrztuśnie i jednocześnie uspakajająco. Zwiększa apetyt i wydzielania soku żołądkowego oraz przyśpiesza procesy trawienne. Pobudza także czynności wątroby i wydzielanie żółci. Ponadto reguluje częstotliwość skurczów serca i łagodzi bóle przy miesiączce.
Zewnętrznie stosuje się szantę do płukania gardła i przepłukiwań przy upławach, zwykle w połączeniu z rumiankiem. Bardzo duże dawki naparów, wywarów czy maceratów z szanty pobudzają układ naczyniowy, znacznie zwiększają czynności wydalnicze skóry i nerek oraz wywołują biegunkę, należy ją więc stosować oględnie.
Szanta zwyczajna – sposób użycia
Napar: 1 łyżkę ziela zalać 1 szkl wrzątku, pozostawić na około 30min pod przykryciem, podawać w kilku porcjach między posiłkami w niedomodze wątroby.
Odwar; do przygotowania należy użyć około 2 łyżek ziela szanty zwyczajnej i zalać 2 szklankami wody, następnie przyjmować, pić pół szklanki 2-3 razy na dzień w celach zapobiegawczych kaszlowi czy astmie.
Napar: 1/2-1 łyżeczki ziół zalać 1 szkl wrzątku, odstawić pod przykryciem na 10-15min. Pić 3 razy
dziennie.
Napar szanty lub mieszanki: 2 pełne łyżki szanty lub zrównane 2 łyżki mieszanki ziołowej na 2 szklanki wrzątku. Po 10 minutach przecedzić i pić 2-3 razy dziennie po 1/2 szklanki.
Napar z 15–40 g ziela zaparzonych w litrze wody, pije się dwa–trzy razy dziennie po pół szklanki.
