Szałwia lekarska (ang. Sage) to bylina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae) o łodydze rozgałęzionej, liściach trwałych, naprzeciwległych, lancetowatych, pomarszczonych, szarawozielonych. Kwiaty w kolorze fioletowym lub fioletowo-czerwonym lub białe. Owocem jest poczwórna rozłupnia. Osiąga do 75 cm wysokości (zwykle 30–60 cm), tworząca szerokie kępy złożone z licznych, wzniesionych, ale skłonnych do pokładania się, zielonych, kutnerowato owłosionych pędów, u podstawy drewniejących i pokrytych brunatną, łuszczącą się korą, wyrastających z silnego zdrewniałego korzenia.
Wywodzi się z krajów basenu Morza Śródziemnego, gdzie porasta słoneczne, wapienne zbocza do wysokości 800 m n.p.m. W naturze tworzy zimozielone półkrzewy.
Obecnie szałwia lekarska uprawiana jest w wielu krajach świata. Jej łacińska nazwa wywodzi się od słowa salvo (leczyć, ratować) lub salvus (zdrowy) – od dawna była traktowana jako lek, w starożytności była symbolem zdrowia i długowieczności.
Zakwita w drugim roku uprawy z nasion, pod koniec maja, i kwitnie do końca lipca. Wykształca wysokie, wzniesione ponad liście pędy kwiatostanowe, na których pojawiają się zebrane w nibyokółkach po 4–8 sztuk dwuwargowe, niebieskofioletowe kwiaty 2–3 mm długości. Co charakterystyczne nie tylko dla szałwii jej kwiaty są miododajne. Dlatego też szałwia jest rośliną owadopylną, zapylaną głównie przez pszczoły i trzmiele.
Szałwia lekarska – zastosowanie
W celach leczniczych zbiera się liście, które należy zrywać wraz z najmłodszymi pędami a następnie zaleca się ich suszenie w cienistym miejscu ale jednocześnie przewiewnym lub w suszarni w temperaturze około 35 C. Zbiór można przeprowadzać średnio dwa razy do roku. Suche liście przechowuje się w zamkniętych pojemnikach. Zawiera ona około 2,5% olejku eterycznego, którego skład wchodzą miedzy innymi; tujon, borneol, cyneol oraz kamfora.
Surowcem szałwii są liście, w których znajdują się garbniki, pikrosalwinę, trójterpeny, witaminę B1 i kwas nikotynowy.
Szałwia lekarska jest od Starożytności znana jako roślina lecznicza. Reguluje pracę układu pokarmowego, obniża poziom cukru we krwi, stosowana jest w zapaleniu błony śluzowej gardła i skóry. Działa antydepresyjnie. Jest silnym lekiem antyseptycznym i stosowanie jej w nadmiarze może powodować lekkie zatrucia, toteż należy po 3 dniach kuracji zrobić przerwę.
W przypadku szałwii lekarskiej istnieją pewne przeciwskazania do jej stosowania. Długotrwałe picie dużych ilości naparów z szałwii może wywołać działania niepożądane takie jak: nudności, wymioty, otępienie. Nie poleca się stosowania naparów w ostrym nieżycie żołądka.
Szałwia lekarska – właściwości lecznicze
Szałwia posiada wiele właściwości o szerokim spektrum zastosowania. W szczególności zaleca się jej stosowanie w przypadkach:
– fermentacji jelitowej,
– silnych bólach brzucha,
– biegunkach,
– uciążliwych wzdęciach,
– nudnościach,
– w stanach zapalnych błon śluzowych przewodu pokarmowego,
– nadmierna potliwość,
– nadmierna laktacja,
– obniżenie poziomu cukru we krwi,
– działanie antyseptycznie,
– osłaniająco.
Zewnętrznie zaleca się szałwię do płukania gardła i dezynfekcji jamy ustnej w stanach zapalnych oraz w ropnym zapaleniu dziąseł. Stosowana także do kompresów przy łagodnych stanach zapalnych skóry i otarciach naskórka. Jednak największe znaczenie ma działanie przeciwzapalne szałwii na błony śluzowe i skórę. Stanowi ona również składnik mieszanek stosowanych w zapaleniu i świądzie sromu oraz upławach.
Szałwia lekarska – sposób użycia
Kąpiele z szałwii – ta forma wykorzystania szałwii lekarskiej cieszy się ogromną popularnością z uwagi na to iż kąpiel z dodatkiem szałwii działa łagodząco na skórę oraz może być stosowana w przypadkach mięśniowych dolegliwości bólowych, bólach kostnych, stawowych oraz w nerwobólach.
Przygotowanie kąpieli: w litrze wody zaparzamy 100 g liści szałwii, następnie przecedzamy i wlewamy do wanny napełnionej do połowy wodą.
Lub 5-6 łyżek szałwii należy zalać 1 litrem wrzącej wody. Parzyć pod przykryciem 15 minut. Przecedzić i wlać napar do kąpieli. Stosuje się w chorobie reumatycznej i schorzeniach skóry np. egzemie, świądzie, oparzeniu stosuje się kąpiele ziołowe w naparze z szałwii.
Maseczka ziołowa dla cery suchej i wrażliwej
Około 2 łyżki stołowe zmielonego rumianku i 2 łyżki zmielonej szałwii należy zalać małą ilością wrzącej wody, aby utworzyła się gęsta papka. Następnie dodajemy żółtko i łyżkę twarożku a następnie wszystkie składniki dokładnie mieszamy. Maseczkę nakładamy na twarz i szyję na 30 minut. Po usunięciu maseczki skórę należy opłukać letnią wodą.
Kąpiel odświeżająca
Przygotowanie; należy zalać 6 czubatych łyżek suszonej szałwii 2 litrami wody. Doprowadzić do wrzenia i gotować 2-3 minuty. Przykryć i odstawić na 20 minut. Przecedzić i wlać do wanny napełnionej ciepłą wodą.
Kąpiel przeciwpotna i łagodząca podrażnienia skóry
Dużą garść ziela szałwii zalać 2 szklankami wrzątku, gotować na maleńkim ogniu przez 5 minut, odstawić pod przykryciem na 10 minut, odcedzić i wlać do wody w wannie.
