Zespół bolesnego barku (painful schulder, shulder pain) jest zespołem chorobowym charakteryzujący się bólem w okolicy stawu ramiennego, który może pochodzić bezpośrednio ze stawu, pobliskich stawów lub z otaczających tkanek. Jeśli dolegliwości bólowe utrzymują się powyżej 6 miesięcy to należy go uznać za chorobę przewlekłą.
Najczęściej występuje w czwartej dekadzie życia i jest drugą, co do częstości występowania (zaraz po po bólu kręgosłupa) przyczyną bólu mięśniowo-szkieletowego.
Jakie choroby prowadzą do zespołu bolesnego barku?
Najczęstsze choroby powodujące zespół bolesnego barku, to:
- choroby pierścienia rotatorów – ich uszkodzenie, konflikt podbarkowy lub zapalenie kaletki podbarkowej
- zespół zamrożonego barku
- zamiany zwyrodnieniowe stawu ramiennego
- wszelkie urazy – zwichnięcie stawu ramiennego, czy brakowo-obojczykowego oraz złamania
- bóle reumatyczne
- choroba nowotworowa – rak szczytu płuca, przerzuty
Przebieg choroby i obraz kliniczny zespołu bolesnego barku
Najważniejszym i najczęściej występującym objawem, niezależnie od przyczyny jest ból barku, któremu towarzyszy ograniczenie ruchomości w stawie oraz osłabienie siły mięśniowej w chorej kończynie. Bardzo często ból nasila się podczas próby wykonywania aktywności fizycznej lub w porze nocnej. Niekiedy ból może być na tyle duży, że uniemożliwia samodzielne ubranie się i prawidłowe codzienne funkcjonowanie.
w wielu przypadkach dolegliwości bólowe pojawiają się również po ucisku na staw barkowo-obojczykowy, guzek większy kości ramiennej, czy rowek mięśnia dwugłowego.
W jaki sposób lekarz diagnozuje zespół bolesnego barku?
W pierwszej kolejności po zebraniu wywiadu, ortopeda zbada zakres ruchomości w stawie ramiennym oraz oceni za pomocą odpowiednich testów siłę mięśniową. Może wykonać również testy prowokacyjne, które wyzwolą ból w odpowiednim ułożeniu kończyny. Mimo, że jest to nieprzyjemny proces, to jest on niezbędny do postawienia trafnej diagnozy i odróżnienia zespołu bolesnego barku od innych chorób.
W diagnostyce pomocne bywają również badania obrazowe. Podstawowe i najprostsze zdjęcie rentgenowskie pozwala uwidocznić zmiany zwyrodnieniowe w stawie ramiennym oraz barkowo-obojczykowym. Widoczne są również zwapnienia ścięgien oraz nowotwory kości i martwica głowy kości ramiennej. Dużo do diagnostyki wnosi badanie ultrasonograficzne (USG), w którym możliwe jest uwidocznienie uszkodzenia ścięgien stożka rotatorów, zapalenia kaletki podbarkowej, zapalenia pochewki ścięgnistej głowy długiej mięśnia dwugłowego. W przypadku braku jednoznacznych obrazów w dwóch powyższych badaniach ostateczne rozpoznanie można postawić na podstawie zdjęć rezonansu magnetycznego.
Zespół bolesnego braku – profilaktyka i leczenie
Profilaktyka bolesnego barku zależna jest od choroby podstawowej. W pierwszej kolejności należy zająć się leczenie pierwotnego problemu, dzięki czemu zespół bolesnego barku może nigdy w pełni się nie rozwinąć. Jednakże dobre efekty w przypadku uszkodzenia stożka rotatorów i konfliktu podbarkowego przynosi:
- unikanie pracy z długotrwałym unoszeniem ramion ku górze
- prawidłowa rozgrzewka przed wykonywaniem aktywności fizycznej
- odpowiednie przygotowanie barku poprzez wzmacnianie mięśni obręczy – najlepiej poprzez ćwiczenia izometryczne
- modyfikacja techniki gry np: w tenisie, czy sportach, gdzie często wykonuje się ruch rzucania
Leczenie, jak zostało to wspomniane już wcześniej zależne jest od choroby podstawowej. Łączy je jednak cel, czyli zniesienie lub zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz przywrócenie prawidłowej funkcji stawu ramiennego. Do głównych sposobów leczenia należą:
- leczenie przeciwbólowe – doustne lub dożylne przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) oraz w niektórych przypadkach iniekcje steroidów do przestrzeni podbarkowej
- leczenie rehabilitacyjne – w którym uwzględniona jest fizykoterapia (laser, krioterapia, magnetoterapia itd.), kinezyterapia (ćwiczenia rehabilitacyjne), masaż i terapia manualna tkanek
- modyfikacja czynności życia codziennego – działania profilaktyczne
- w niektórych przypadkach obserwacja samoograniczającej się choroby – zespół zamrożonego barku
- leczenie operacyjne – w przypadku braku efektu leczenia zachowawczego oraz znacznych uszkodzeń zwyrodnieniowych stawów; wykorzystuje się zarówno metodę otwartą zabiegu, jak i artroskopową
Leczenie operacyjne może polegać na naprawie uszkodzonego stawu, oczyszczeniu przestrzeni podbarkowej lub rekonstrukcji ścięgien. Jednakże w najbardziej zaawansowanych przypadkach, kiedy doszło do znacznego zniszczenia struktury stawu konieczna jest endoprotezoplastyka.
Rokowanie w zespole bolesnego barku
Także i w tym przypadku zależnie od przyczyny, jaka powoduje zespół bolesnego barku rokowanie jest różne. Skuteczność leczenia wynosi kolejno:
- 70-90% w zespole cieśni podbarkowej (leczenie zachowawcze)
- 40-60% leczenie zachowawcze i 80% leczenie operacyjne w uszkodzeniu pierścieni rotatorów
- 80-90% leczenie operacyjne w zmianach zwyrodnieniowych stawu
- 90% zmiany ustępują samoistnie w zespole zamrożonego barku
