Kolagenozy to choroby przyczyniające się do powstania zmian patologicznych tkanki łącznej. Tkanka łączna jest budulcem wielu elementów organizmu który tworzy narządy, skórę, chrząstki, kości, jak również naczynia krwionośne. Kolagenozy dotykają głównie zaburzenia dotyczące stawów oraz skóry.
Kolagenozy – jakie są rodzaje kolagenoz?
Choroby tkanki łącznej to między innymi: reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), choroby Still’a młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów), toczeń rumieniowaty układowy, rumień guzowaty, zespół antyfoswalidowy, zespół Sjögrena (suchego oka), twardzina układowa czy idiopatyczna miopatia zapalna lub zespół Sharpa (czyli mieszana choroba tkanki łącznej), a także układowe zapalenie naczyń to przykłady chorób tkanki łącznej, które są przede wszystkim charakterystyczne dla osób w młodym wieku, zwłaszcza dotyczy kobiet, ale mogą także występować w wieku starszym.
Przyczyny chorób tkanki łącznej
Przyczyny chorób kolagenozy są niedookreślone. Wiadomo w zasadzie tyle, że że ich przebieg polega na zaatakowaniu przez komórki układu odpornościowego tkanek łącznych. Jest to skutek błędnego rozpoznania własnych komórek przez organizm. Prawdopodobnie największy wpływ na powstawanie kolagenozy mają czynniki genetyczne. Defekty immunologiczne (na przykład limfocytów T regulacyjnych), wahania stężenia hormonów (na przykład płciowych), jak również wpływy czynników środowiskowych takich jak: szczepienia, leki immunogenne oraz infekcje wirusowe)
Objawy kolagenoz w różnych chorobach tkanki łącznej
Objawy choroby zależą od rodzaju schorzenia, więc trudno wyróżnić charakterystyczne i łączące wszystkie choroby elementy. Zwykle najbardziej dokuczliwym oraz najczęściej występującym objawem wydaje się odczucie bólu o różnym umiejscowieniu czy nasileniu, także zaczerwienienie i obrzęk. Dochodzą do tego często stan podgorączkowy lub gorączka, stany zapalne, jak również obniżona masa ciała czy objaw Raynauda (jest to napadowy skurcz tętnicy dłoni i palców, który powoduje blednięcie i oziębienie danej części ciała).
W reumatoidalnym zapaleniu stawów do bólu obrzęku i sztywnień, które obejmują stawy dochodzi także stan podgorączkowy, osłabienie i obniżona masa ciała. Objawy zwykle nasilają się rano przy próbie wykonanie ruchu.
W chorobie Stilla, czyli młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów, stan zapalny może objąć kilka stawów (głównie są to kolana, biodra, łokcie, kostki, nadgarstki czy palce) lub rozprzestrzenia się na organy wewnętrzne (przede wszystkim są tu płuca, opłucna, osierdzie oraz serce).
Toczeń rumieniowaty układowy przejawia się także – obok opuchluzn i bólu stawów – występowaniem rumienia na odsłoniętych częściach ciała (twarz, ramiona czy nogi, który przyjmuje kształt zbliżony do motyla).
W przypadku rumienia guzowatego dodatkowo pojawiają się czerwone, bolesne i twarde guzki na skórze – zwykle występują na nogach – oraz ból brzucha i kaszel.
Kolagenozy
Zespół antyfosfolipidowy (czyli zespół Hugesa) dodatkowo powoduje wystąpienie zmian skórnych, siności, zakrzepicy, owrzodzenie podudzi czy też martwica palców.
W zespole Sjögrena (czyli zespół suchego oka) pojawia się także uczucie jakby piasku pod powiekami (ze względu na suchą rogówkę), nadwrażliwość na światło, także suchość w ustach (co powoduje trudności w połykaniu), nosie, gardle (aż do zaburzeń smaku i węchu, z ich utratą włącznie).
Twardzina układowa objawia się cienką, niemal jak pergamin, mocno ściągniętą, błyszczącą i twardą skórą twarzy, klatki piersiowej i rąk oraz problemami z przełykaniem.
W idiopatycznych miopatiach zapalnych do objawów bólowych oraz stanów zapalnych dochodzą osłabienie mięśni obręczy barkowej, bioder, ramion, ud czy karku oraz zmiany skórne.
Zespół Sharpa (czyli mieszana choroba tkanki łącznej) przejawia się dodatkowo wysoką gorączką, zmianami skórnymi. Natomiast układowe zapalenie naczyń (na przyklad choroba Takayasu, zespół Hortona, guzkowe zapalenie tętnic czy zapalenie naczyń związane z IgA) to uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych przez proces zapalny. Prowadzi to do poważnych zaburzeń zakrzepowo-zatorowych oraz krwawień.
Leczenie kolagenoz – jak przebiega?
Jako, że kolagenozy w różnych swoich postaciach są to choroby przewlekłe i nieuleczalne ich leczenia trwa przez całe życie. Polega więc przede wszystkim.na leczeniu objawowym, którego głównym celem jest polepszenie codziennego funkcjonowania człowieka. W celu łagodzenia większości objawów stosowane są między innymi:
- niesteroidowe leki przeciwzapalne,
- biologiczne,
- immunosupresyjne oraz glikokortykosteroidy w dawce i sposobie przyjmowania dobieranych stosownie do zaburzonej struktury.
Dodatkowo mogą być stosowane w okłady lub maści na zmiany skórne.
Leczenie i terapia chorób tkanki łącznej może także obejmować ćwiczenia z rehabilitantem, fizykoterapia czy odpowiednia dieta. Oczywiście wszelkie zalecenia muszą być ściśle przestrzegane przez pacjenta stosownie do choroby.
W sytuacjach, gdy kolagenoza obejmuje duże obszary ciała, utrudnia codziennie funkcjonowanie lub bezpośrednio zagraża życiu, może być konieczny zabieg operacyjny.
