Rwa kulszowa (łac. ischios) jest schorzeniem, które objawia się bólem promieniującym od odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa przez pośladek i tylną część uda oraz podudzia, często dochodząc aż do stopy. Swoją nazwę zawdzięcza największemu z nerwów w ludzkim ciele – kulszowemi, którego okolice obejmuje nacisk.
PRZYCZYNY WYSTĘPOWANIA RWY KULSZOWEJ
Rwa kulszowa powstaje w wyniku ucisku na korzenie nerwowe przez fragment krążka międzykręgowego w kanale kręgowym. Potocznie mówi się o „zapaleniu korzonków”. Ta nazwa wzięła się od źródła bólu, czyli korzeni, które obejmuje.
Czynnik patologiczne, jakie mogą mieć wpływ na powstawanie rwy kulszowej są często spowodowane urazami lub przeciążeniami kręgosłupa, w wyniku, których dochodzi do przesunięcia dysku i ucisku na nerw. Także stenoza, czyli zawężenie kanału kręgowego w przebiegu zwyrodnienia czy stany o postaci mięśnia gruszkowatego mają przebieg podobny do rwy kulszowej. Dochodzi wówczas do ucisku nerwu poprzez nadmierne napięcie mięśnia gruszkowatego pośladka.
Wyjątkowe są sytuacje, gdy do nacisku na nerw kulszowy dochodzi w wyniku powiększenia się guza nowotworowego lub ropnej zmiany występującej w kręgach.
RWA KULSZOWA – CZĘSTOTLIWOŚĆ WYSTĘPOWANIA
W dzisiejszych czasach rwa kulszowa – podobnie jak większość chorób związanych z układem ruchu – jest uznawana za chorobę cywilizacyjną. Jest związana z aktywnością fizyczną oraz zawodową, trybem oraz higieną życia. Bardziej na wystąpienie tego schorzenia są narażone osoby, które prowadzą bierny tryb życia (bez podejmowania jakichkolwiek form ćwiczeń), ale także osoby nadmiernie obciążające organizm pracą, pozostające przez długi czas w jednej pozycji (np. informatycy, pracownicy biurowi, kierowcy).
Także otyłość i nadwaga, jak również długotrwałe dźwiganie ciężkich przedmiotów, predestynują do wystąpienia rwy kulszowej. Problem może dotykać nawet 90 % ludzi dorosłych (i nadal się pogłębia), ale czasem występuje już nawet u starszych nastolatków, tuż przed wejściem w dojrzałość.
OBJAWY RWY KULSZOWEJ
Zwykle uraz lub przeciążenie kręgosłupa powoduje dotkliwe objawy bólowe w początkowej fazie choroby. Pojawia się ostry, nagły ból w okolicy krzyżowej (potocznie mówi się, że „boli krzyż) lub promieniujący przez pośladek do kończyny, po której stronie uciśnięty został nerw. Z czasem bolesność nasila się coraz bardziej. W zależności od miejsca nacisku, ból może promieniować przez przednią lub tylną część uda i dochodzić do palucha lub małego palca u stopy. Także intensywność odczuwania zależy od stopnia nacisku na dany nerw.
Nasilenie objawów pojawia się podczas próby wstania, zmiany pozycji, poruszania się. Może także potęgować się przy gwałtownych ruchach (np. schylanie) czy niespodziewanych (np. podczas kichania czy kaszlu).
Mogą wystąpić również objawy neurologiczne – m.in. zaburzenia czucia w postaci mrowienia lub drętwienia w kończynie, zmniejszenia lub zniesienia czucia w obrębie unerwionego korzenia, jak również osłabienie czy niedowład mięśni. Wszystko zależy od stopnia uszkodzenia nerwu oraz miejsca i siły nacisku.
Silnemu bólowi mogą towarzyszyć: zmniejszenie masy ciała, dreszcze i gorączka, nasilanie bólu w pozycji leżącej (a odpoczynek nie przynosi ulgi) oraz w nocy. Wizyta u lekarza powinna być w takich przypadku natychmiastowa, także w celu wykluczenia innych chorób o podobnym przebiegu.
DIAGNOZA RWY KULSZOWEJ
W diagnostyce rwy kulszowej konieczne jest przeprowadzenie przez lekarza szczegółowego wywiadu na temat występujących dolegliwości oraz podejrzewanych przyczyn objawów. Specjalista pyta o miejsce bólu, które nie zawsze jest wyczuwalne w badaniu fizykalnym. Czasem konieczna jest konsultacja neurologiczna. Prowadzona jest diagnostyka obrazowa (RTG, rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa).
JAK PRZEBIEGA LECZENIE RWY KULSZOWEJ W WARUNKACH DOMOWYCH
Przy początkowych etapach choroby lub bólu spowodowanym lekkim przeciążeniem czasem wystarczający jest odpoczynek i zaniechanie ruchów obciążających kręgosłup. Można spróbować leżenia na boku z nogami zgiętymi w biodrach i kolanach lub na plecach – z poduszką włożoną pod nogi. Jeżeli po 1-2 dniach dolegliwości ustąpią, trzeba zmienić tryb życia i starać się minimalizować ponowne wystąpienie ataku.
Jeżeli objawy utrzymują się powyżej 3-4 dni, dodatkowo nasilają się, bólowi współtowarzyszy unieruchomienie stawów, znaczące zaburzenia czucia czy osłabienie siły mięśni, nie można zwlekać z wizytą u lekarza. Także zatrzymanie funkcji fizjologicznych (wydalanie moczu i kału) powyżej 12 godzin jest sygnałem alarmowym do skorzystania z porady specjalisty.
RWA KULSZOWA – LECZENIE SPECJALISTYCZNE
Najważniejsze w leczeniu rwy kulszowej jest działanie odciążające kręgosłup (do 5 dni w unieruchomieniu), zmniejszenie bólu oraz stanów zapalnych. Leki podawane są w formie tabletek lub zastrzyków domięśniowych czy dożylnych oraz maści lub żelu do nacierania chorej okolicy. Bardzo ważna jest rehabilitacji (ćwiczenia dostosowane do rodzaju schorzenia i możliwości pacjenta) i fizykoterapia (laseroterapia, ultradźwięki, pole magnetyczne, prądy, masaże) – po ustąpieniu objawów bólowych i ewentualnych stanów zapalnych.
Zabieg operacyjny jest ostatecznym sposobem, gdy inne metody likwidujące dolegliwości bólowe i stany zapalne zawiodą. Także w przypadku, gdy objawy obejmują kończynę dolną, występuje przepuklina (czyli ucisk na korzenie przez fragmenty jądra miażdżystego), zaburzenia czucia, drętwienie lub zatrzymanie czynności fizjologicznych). Stosowane są: mikrodiscektonia (usunięcie przepukliny) lub laminektonia (poszerzenie kanału kręgu). Ryzyko powikłań jest mniejsze w przypadku przepukliny. Bliskość osadzenia nerwów i długotrwały ucisk – zwłaszcza przy zadawnionych bólach – może być przyczyną powikłań w postaci stanów zapalnych.
Po zabiegu konieczne jest przestrzeganie ściśle zaleceń lekarza. Czasem konieczna jest zmiana pracy lub ograniczenie podejmowania wysiłku, w celu zminimalizowania zagrożenia nawrotem choroby.
ZAPOBIEGANIE WYSTĘPOWANIU RWY KULSZOWEJ
Trudno jest całkowicie zabezpieczyć się przed wystąpieniem ataku rwy kulszowej. Można natomiast starać się zminimalizować ryzyko wystąpienia. Należy przestrzegać następujących zasad: dbanie o utrzymanie prawidłowej masy ciała, ograniczanie ruchów obciążających kręgi, uprawianie właściwych ćwiczeń, jak również dbanie o właściwą postawę ciała w każdej pozycji
