Osteopenia jest chorobą układu szkieletowego i dotyka kości, związana ze znacznym obniżeniem ich gęstości. Kości – mimo znacznego osłabienia – jednocześnie zachowują swoją zdolność do odkładania się fosforanów wapnia (mineralizacja). Jest to problem w mniej zaawansowanym stopniu rozwinięty niż w podobnym schorzeniu – osteoporozie.
Natomiast w przypadku, gdy po wykryciu osteopenii nie zostaną wdrożone odpowiedni środki lecznicze i zapobiegawcze, może nastąpić rozwój bardziej zaawansowanej choroby – właśnie osteoporozy. Jednak zapadnięcie na osteopenię nie jest jednoznaczne z przerodzeniem się jej w osteoporozę.
JAKIE SĄ GŁÓWNE PRZYCZYNY OSTEOPENII?
Często osteopenia jest chorobą, której pojawienie zostaje w czasie menopauzie. Powodem obniżenia masy kostnej jest w tej sytuacji wynik niedoboru estrogenów (tzw. hipoestrogenizm). Zostaje ograniczona osteogeneza (czynnik kościotwórczy) ze względu na zachwianie w zakresie produkowania estrogenu.
Zwłaszcza osoby ze szczupłą budową ciała są narażone na pojawienie się zaburzeń prowadzących do osteopenii.
Także przewlekłe choroby – jak celiakia (tzw. choroba trzewna) czy choroby zapalne kości i stawów (np. reumatoidalne zapalenie stawów) mogą przyczyniać się do szybszego wystąpienia problemów z kośćmi.
Również osoby, które intensywnie uprawiają sport wyczynowy lub amatorski, ale bez odpowiedniej kontroli – zwłaszcza kobiety –, są mocno narażone na pojawienie się osteopenii. Może nastąpić zaburzenie odżywiania i cyklu miesięcznego (zwany czasem syndromem atletki). Dochodzi do tego oraz wzmożona aktywność fizyczna jak również często drastyczna dieta, które prowadzą nie tylko do zmniejszenia masy ciała, ale także hormonów (m.in. estrogena).
Osteopenia może wystąpić także u osób, które znajdują się na zupełnie drugim biegunie aktywności i prowadzą bardzo bierny tryb życia, prowadzi także do zmniejszenia gęstości kości niewłaściwa dieta (z niską zawartością witamin D i K, wapnia oraz magnezu), nałogi alkoholowe, palenie papierosów, jak również stosowanie przez długi czas leków (np. z grupy glikokortykosteroidów, czy stosowanych w leczeniu zakażenia wirusem HIV inhibitorów proteazy).
OSTEOPENIA – OBJAWY
Podobnie jak w wielu chorobach kości, osteopenia może postępować powoli i podstępnie, przez dłuższy czas nie dając żadnych objawów bólowych. Może być również tak, że pacjent po prostu ignoruje pojawiające się bóle – zrzucając je np. na podeszły wiek czy zmęczenie. Zdarza się, że dopiero, gdy nastąpi złamanie osłabionej kości, wykrywana jest przyczyna w schorzeniu. Czasem nawet niewielki uraz może być powodem pęknięcia.
Ból nasila się podczas chodzenia i poruszania. Choroba może obejmować każdą kość, bez wyjątku, niemniej najczęściej dotyka kości kończyn górnych i dolnych oraz kręgosłupa.
DIAGNOSTYKA I SPOSOBY LECZENIA OSTEOPENII
Rozpoznanie osteopenii następuje poprzez badania desynsytometrycznego kości (inaczej gęstości mineralnej kości). Przeprowadzane jest z wykorzystaniem promieni rentgenowskich. Wówczas, gdy poziom wyznaczanego wskaźnika T-Score (jest to stosunek mineralnej gęstości kości – zwanej w skrócie BDM – badanej osoby do przeciętnej gęstości kości młodej, zdrowej osoby) wynosi pomiędzy – 1.0 a – 2.5, lekarz stwierdza wystąpienie osteopenii. Wartość ponieżej – 1.0 oznacza normę, natomiast, gdy jest powyżej – 2.5. oznacza rozwój osteoporozy.
W początkowej fazie choroby czasem lekarz zaleca wyłącznie stosowanie odpowiedniej diety bogatowapniową, z dużą zawartością witaminy D, magnezu, witaminy K, unikając nadmiernego picia kawy i alkoholu oraz palenia papierosów. Również ćwiczenia fizyczne o umiarkowanym nasileniu – chodzenie i bieganie przede wszystkim – mogą zapobiec dalszego rozwoju choroby.
Jeżeli osteopenia jest już rozwinięta w bardziej zaawansowanym stopniu, konieczne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego (bisfosforany np. rizdedronian, ibandronianema, alendronian; kalcytonina, denosumab, teryparatyd, hormonalna terapia zastępcza np. SERM – selektywne modulatory receptora estrogenowego).
CZY JEST MOŻLIWE ZAPOBIEGANIE WYSTĄPIENIU OSTEOPENII?
Zapobieganie osteopenii może być wzmacnianie poprzez wypomnianą dietę z dużą zawartością wapnia (zielone warzywa liściaste jak sałata, brukselka, koperek, natka pietruszki, wątróbka drobiowa lub wieprzowa są bardziej bogate w ten minerał niż owoce, zboża, mięso oraz mleko) magnezu (pestki dyni, kakao, groch, otręby pszenne, płatki owsiane, orzechy laskowe, migdały), witamin D (rozpuszczalna w tłuszczach; bogatym źródłem są ryby morskie – węgorz, śledź, łosoś, makrela oraz żółtko kurze, ser żółty, mleko; płatki śniadaniowe, sok pomarańczowy i margaryna są często sztucznie wzbogacane tą witaminą) i K (brokuły, seler, rzepa, szpinak, ogórek, mniszek lekarski, sałata, kapusta, lucerna, morszczyn, awokado, ziemniaki, jajko, jogurt, ser, wątroba, olej sojowy oraz szafranowy), unikania używek w postaci papierosów, kawy i alkoholu oraz odpowiednią dawkę ruchu (ćwiczenia dostosowane do możliwości indywidualnych i kondycji fizycznej).
