Uraz stawu kolanowego jest częstą dolegliwością osób uprawiających intensywnie sport (głównie kolarzy czy biegaczy oraz skoczków narciarskich). Wszystkie prace, które wymagają wzmożonego wysiłku nóg oraz dużego obciążenia mogą być przyczyną tej choroby. Ze względu na to, że obejmuje drugi co do wielkości ze stawów w ciele ludzkim, uszkodzenie może powodować unieruchomienie osoby na długi czas. Natomiast – obok stawu skokowego – jest najbardziej obciążanym w ludzkim ciele. Staw kolanowy łączy kość udową, piszczel i rzepkę. Zawiera w sobie dwie łąkotki (element zbudowany z tkanki chrzęstnej włóknistej). To one są często narażone na urazy.

URAZY STAWU KOLANOWEGO – RODZAJE I PRZYCZYNY

Istnieje kilka rodzajów urazów stawu kolanowego. Należą do nich:

• naciągnięcia lub zerwania więzadeł (tzw. zwichnięcie);
• częściowe lub całkowite przerwanie mięśnia albo ścięgna;
• stany zapalne ścięgien lub torebki stawowej;
• uszkodzenie łękotek (często ze współtowarzyszącym zwichnięciem) lub chrząstki;
• złamania kości (szczególne groźne są z przemieszczeniem).

Do najczęstszych przyczyn urazów stawu kolanowego można zaliczyć:

• przeciążenia wywołane nadmiernym wysiłkiem fizycznym zarówno amatorskim jak i wyczynowym (jazda na rowerze, bieganie, skoki narciarskie, łyżwiarstwo figurowe),
• urazy mechaniczne – stłuczenia, upadki, uderzenia przez inną osobę z użyciem dużej siły (np. w sportach drużynowych o mocno inwazyjnym kontakcie jak piłka nożna, rugby czy hokej ale też np. w zimie przy dużym oblodzeniu nawierzchni),
• wypadki komunikacyjne,
• choroby układu kostno-ruchowego, które osłabiają kości i stawy (osteoporoza, stany zapalne, zwyrodnienia) lub przerzuty nowotworowe,
  nadwaga i otyłość powodujące nadmierne obciążenie zwłaszcza stawów kończyn dolnych.

Uraz stawu kolanowego – objawy

Na podstawie objawów jakie towarzyszą urazowi często można wstępnie stwierdzić czy jest to dolegliwość przejściowa czy znacznie poważniejsza. W przypadku, gdy bólowi np. po uderzeniu nie towarzyszą problemy z chodzeniem ani obrzęk (lub jest bardzo nieznaczny), wystarczą czasem domowe sposoby do usunięcia skutków. Jeżeli po stosowaniu zimnych okładów i/lub maści przeciwbólowych na kolano objawy nie mijają po 2 – 3 dniach, konieczna jest wizyta u lekarza. Należy wówczas przeprowadzić bardziej szczegółową diagnozę.

Uraz stawu kolanowego – natychmiastowa wizyta u specjalisty konieczna jest natomiast, w przypadku:

• silnego bólu, który nie jest znoszony przez dostępne bez recepty środki przeciwbólowe (tabletki, maści, okłady);
• pojawia się znaczny obrzęk i krwiak w okolicy kolana;
• chodzenie jest utrudnione lub zupełnie nie można stanąć na kończynę, która uległa urazowi;
• widoczny jest wysięk w kolanie (obrzęk o charakterystycznym kolorze, przy dotyku czuć jakby kolano było wypełnione płynem);
• pojawia się uczucie braku stabilności kolana (nienaturalne ruszanie w obrębie stawu lub odchylenie);
• uczucie jak by coś przeskoczyło w stawie podczas urazu.

URAZ STAWU KOLANOWEGO – DIAGNOZA, LECZENIE

Podobnie jak w większości przypadków urazu w obrębie stawu, konieczny jest najpierw wywiad i badanie fizyczne pacjenta. Lekarz pyta o okoliczności urazu, choroby współwystępujące czy przyjmowane leki. Przeprowadza także testy ruchowe. Następnie kieruje na dodatkowe badania. W pierwszej kolejności wykonywana jest diagnostyka obrazowa (RTG, USG, rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa). Pozwalają zobaczyć, w którym miejscu dokładnie nastąpił uraz. Widać również jakie zmiany nastąpiły w obrębie stawu kolanowego. Wyniki pomagają w podjęciu decyzji o dalszym leczeniu – objawowym lub operacyjnym. Czasem niezbędne jest wykonanie punkcji lub artroskopii (wprowadzenie mikro-kamerki do środka stawu, w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym).

Dobór leczenia zależy od miejsca występowania urazu. W przypadku lekkich urazów czasem wystarczy działanie przeciwbólowe i zmniejszanie obrzęków oraz unieruchomienie stawu na jakiś czas (za pomocą elastycznego bandaża, stabilizatora, gipsu lub ortezy).

W przypadku zerwania ścięgien lub więzadeł, konieczny jest zabieg operacyjny. Polega na rekonstrukcji wiązadeł w znieczuleniu ogólnym.Przeprowadzany jest dwuetapowo. Najpierw wykonywana jest artroskopia w celu dokładnej oceny zmian. Następnie przeprowadzany jest zabieg odtworzenia struktury. Najczęściej wykorzystywany jest do tego celu materiał własny pacjenta (fragment ścięgna mięśnia czterogłowego uda lub więzadła rzepkowego). W rzadkich przypadkach stosowane są materiały biologiczne pobrane ze zwłok lub materiały sztuczne. Koszt takiego zabiegu w prywatnych klinikach kosztuje nawet kilkanaście tysięcy złotych. Czas oczekiwania w placówkach NFZ wynosi natomiast często nawet rok lub dłużej.

Po zakończeniu leczenia konieczne jest odbycie odpowiedniej rehabilitacji. Musi być dostosowana do przebytego urazu. Są to zwykle właściwie dobrane ćwiczenia (czasem ponowna nauka chodzenia), fizjoterapia, masaże lub fizykoterapia (lampy, laser, ultradźwięki, wirówki wodne czy pole magnetyczne)

ZAPOBIEGANIE URAZOM STAWU KOLANOWEGO

Podobnie jak we wszelkich schorzeniach układu kostno-szkieletowego profilaktyka urazów jest bardzo ważna. Przede wszystkim wzmacnianie kości poprzez suplementację witaminą D oraz wapniem (naturalną, zawartą w produktach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego lub w postaci tabletek). Wspomaga to w spowalnianiu wszelkich schorzeń zwyrodnieniowych.

Warto zadbać o ogólną dobrą kondycję ciała, odpowiednią dietę i dawkę ruchu stosowną do możliwości. Dzięki temu można uniknąć nadwagi, która również predestynuje do występowania urazów stawów. Należy odciążać te delikatne struktury.

Podczas uprawiania sportów inwazyjnych, gdzie kontakt z przeciwnikiem może prowadzić do wystąpienia urazu, konieczne jest stosowanie odpowiednich ochraniaczy na kolana. Również dobór obuwia ma ogromny wpływ na stabilizację stawów. Kolejną istotną kwestią jest odpowiednie przygotowanie ciała do wzmożonego wysiłku poprzez rozgrzewkę dostosowaną do danej dyscypliny. Po zakończeniu zajęć warto zrobić ćwiczenia, które pomogą przywrócić ciało do codziennego funkcjonowania.

Wiele ćwiczeń, które wzmacniają i rozciągają delikatną strukturę w okolicach stawów skokowych jest połączonych w pilatesie lub specjalnych odmianach fitnessu. Warto poszukać w klubie sportowym takie zajęcia. Można również skorzystać w porady trenera czy fizjoterapeuty, aby pomógł dobrać właściwe dla wieku i możliwości rodzaj aktywności.