Wady postawy są to wszelkie nieprawidłowości, jakie dotyczą przyjmowanej postawy ciała. Mogą obejmować kręgosłup w różnych odcinkach, ale także kolana lub stopy. Obejmują grupę osób, u których z jakiegoś powodu następuje nieprawidłowe ułożenie. Czynniki wywołujące mogą być wrodzone lub nabyte. Wady postawy dotyka osób w każdym wieku, najbardziej narażone są zaś osoby, u których układ kostny jest osłabiony. Do tej grupy należą dzieci (ze względu na niedostateczne ukształtowanie kręgosłupa i ciągły wzrost) oraz osoby w wieku starczym (u których postępują schorzenia zapalne, reumatyczne i zwyrodnieniowe).
RODZAJE WAD POSTAWY – CHARAKTERYSTYKA
Najczęściej występującymi i pojawiającymi się zwykle w wieku dziecięcym wadami postawy są skolioza, kifoza i lordoza. Prawidłowo ukształtowany kręgosłup posiada naturalne krzywizny. Natomiast wyżej wymienione schorzenia są ich pogłębieniem. Mogą także obejmować inne odcinki, które naturalnie nie powinny być wygięte.
Postawę skoliotyczną (skolioza czynnościowa), czyli tzw. krzywe plecy (łac. Scoliosis, od słowa scolios = krzywy) charakteryzuje trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa. Inna nazwa to „boczne skrzywienie kręgosłupa”. Obejmuje jednak trzy płaszczyzny – czołową (boczne skrzywienie), strzałkową (lordoskolioza lub kifoskolioza) oraz poprzecznej (torsja i rotacja kręgów). Najczęściej skolioza pojawia się w środkowej części pleców oraz na wysokości klatki piersiowej. W bardzo rzadkich sytuacjach pojawia się w części lędźwiowej. Nigdy nie obejmuje odcinka szyjnego. Do najbardziej charakterystycznych objawów tej wady postawy można zaliczyć wykrzywienie kręgosłupa w literę S (co tworzy właśnie trzy płaszczyzny).
Kifoza czynnościowa, czyli tzw. plecy okrągłe, w samej nazwie posiadają wstępną charakterystykę tej wady postawy. Jest to zbyt duże przegięcie do tyłu w odcinku piersiowym kręgosłupa. Popularnie mówi się o tej wadzie postawy „garbienie się”. W bardziej zaawansowanych formach kifozy może pojawić się charakterystyczny garb. Przez wygięcie kręgosłupa w nienaturalny sposób pojemność płuc ulega znacznemu zmniejszeniu. Powoduje to również zmianę w ustawieniu organów wewnętrznych.
Lordoza czynnościowa, czyli tzw. plecy wklęsłe to wada postawy przeciwna do kifozy. To bardzo częste schorzenie nie tylko u dzieci, ale także u dorosłych, którzy wykonują pracę siedzącą przez długi czas, mają zbyt mało ruchu lub w przypadku występowania znacznej nadwagi czy otyłości. W przypadku lordozy nadmierne wygięcie pleców pojawia się w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Zaniedbania w leczeniu i profilaktyce tego schorzenia może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji – np. artretyzmu.
Do pozostałych wad postawy można zaliczyć także:
- plecy płaskie (charakterystyczne cechy to: opuszczone barki, wystające łopatki, spłaszczona klatka piersiowa, narządy wewnętrzne zepchnięte do dołu),
- plecy okrągło-wklęsłe (charakterystyczne cechy to: zwiększona lordoza lędźwiowa i kifoza piersiowa, barki wysunięte do przodu, odstające łopatki, wypukły brzuch, nadmierne pochylenie miednicy w przód, uwypuklone pośladki),
- stopę szpotawą (czyli przywiedziona, nieprawidłowe ustawienie jednej lub obu stóp, odchylenie od normalnej osi, może powdować wyginanie się nogi w kostce o 90 stopni lub nawet więcej),
- stopę koślawą (nieprawidłowe ułożenie kości stopy względem siebie),
- stopę końsko-szpotawą (wrodzona wada polegająca na utrwalonym zgięciu podeszwowym stopy i przywiedzeniu przodostopia),
- płaskostopie (stopa jest zniekształcona w taki sposób, że podeszwa staje się płaska),
- kolana szpotawe (dotyczy kończyn dolnych i polega na wadliwym ustawieniu podudzia w stosunku do uda – kąt otwarty do środka i wygięcie na zewnątrz trzonów kości udowej, piszczelowej oraz strzałkowej),
- kolana koślawe (dotyczy kończyn dolnych, to odchylenie kości podudzia na zewnątrz względem kości udowej odstęp między kostkami przyśrodkowymi, jest większy niż 4 – 5 cm w mierzeniu przy kolanach wyprostowanych i złączonych),
JAKIE SĄ OGÓLNE PRZYCZYNY WAD POSTAWY?
Do głównych wad postawy – zarówno u dzieci jaki i młodzieży oraz dorosłych w różnym wieku – zalicza się:
- wrodzone wady układu kostno-mięśniowego,
- wady narządów zmysłu (wzroku, słuchu),
- przewlekłe infekcje dolnych lub górnych dróg oddechowych czy moczowych,
- inne schorzenia w obrębie układu ruchu – w tym urazy mechaniczne takie jak: złamania kończyn dolnych, wrodzoną dysplazję stawu biodrowego a także reumatoidalne zapalenie stawów lub stany zwyrodnieniowe,
- wszelkiego rodzaju przeciążenia kręgosłupa.
U dzieci wady postawy (pomijając wady wrodzone) zwykle pojawiają się wieku szkolnym. Czas wykrycia zaburzenia jest momentem, kiedy trzeba natychmiast reagować. Odpowiednie ćwiczenia korekcyjne oraz wczesne leczenie pozwala uniknąć późniejszych konsekwencji jak m.in. noszenie gorsetu ortopedycznego lub interwencje chirurgiczne.
U dorosłych wady postawy są zwykle wynikiem nieprawidłowego utrzymywania pozycji – nabytego w wieku dojrzałym lub utrwalonym od dzieciństwa.
Przede wszystkim do nabytych przyczyn należą:
- bierny tryb życia,
- praca siedząca lub w długo utrzymywanej jednej pozycji,
- czas spędzany przed komputerem czy telewizorem,
- nadwaga i otyłość.
LECZENIE WAD POSTAWY
Leczenie wad postawy zależy od rodzaju schorzenia. W głównej mierze polega na doborze odpowiednich ćwiczeń korekcyjnych, a także zabiegach fizjoterapeutycznych (np. masaże w celu wzmocnienia mięśni przyczepu kręgosłupa).
Przed podjęciem rodzaju leczenia konieczna jest wizyta u specjalisty – najczęściej lekarz kieruje do ortopedy. Po przeprowadzeniu szczegółowych badań (które opierają się na diagnostyce obrazowej oraz wnikliwym wywiadzie z pacjentem lub jego rodzicami czy opiekunami prawnymi) lekarz proponuje właściwe leczenie. W przypadku współwystępowania dolegliwości bólowych lub stanów zapalnych konieczne jest wdrożenie leczenia objawowego w celu zmniejszenia dolegliwości.
Im dłużej utrzymywane są wady postawy bez podejmowania żadnych działań, tym większa zagrożenie zakończeniem na stole operacyjnym.
WADY POSTAWY – PROFILAKTYKA I ĆWICZENIA
Najważniejsze działania w zakresie profilaktyki wad postawy to:
- utrzymywanie prawidłowej postawy,
- dbanie o właściwą masę ciała,
- odpowiednia ilość aktywności fizycznej (dostosowana do możliwości indywidualnych),
- ćwiczenia pod okiem fizjoterapeuty (można później wykonywać je także samodzielnie w domu).
