Choroba Scheuermanna (inaczej bolesna kifoza młodzieńcza lub jałowa martwica kręgosłupa; z łaciny: kyphosis dorsalis iuvenilis) to choroba dotykająca głównie dzieci wchodzące w wiek dojrzewania (zwykle ujawnia się pomiędzy 10 a 14 rokiem życia). Jest to schorzenie dotyczące tkanek kostnej i chrzęstnej. Polega na ich obumieraniu bez udziału drobnoustrojów chorobotwórczych. Choroba powoduje, że kręgosłup ulega znacznej deformacji poprzez stopniowe wyginanie się ku tyłowi (podobnie jak w kifozie).
Następuje to poprzez zaburzenia rozwoju trzonów kręgów w fazie wzrostu, co w efekcie prowadzi do klinowacenia kręgów a następnie charakterystyczne tyłozgięcie. Najczęściej obejmuje górne odcinki kręgosłupa (szyjny i piersiowy), rzadziej dotyka część lędźwiowo-krzyżową.
PRZYCZYNY POWSTAWANIA CHOROBY SCHEUERMANNA
Choroba Scheuermanna ma trudne do określenia jednoznacznie przyczyny. Przyjmuje się, że znaczący wpływ mają czynniki genetyczne.
Przyczyną bezpośrednią schorzenia w postaci postępujących zmian zwyrodnieniowych jest martwica tkanek chrzęstnych i kostnych. W wyniku tego dochodzi do niedokrwienia oraz niedotlenienia w/w struktur. Następuje stopniowy rozpad tkanki, która odbudowując się ulega już zdeformowaniu. Najczęściej dochodzi do wystąpienia zmian w kilku kręgach, które sąsiadują ze sobą.
W przebiegu choroby Scheuermanna tworzą się tzw. guzki Schmorla. Są to narośle powstające w krążkach międzyżebrowych, które są stopniowo zmieniane przez zwyrodnienia. Tkanka gąbczasta, która buduje trzony kręgów ulega wypchnięciu w charakterystyczny guzek. Pogłębiające się zmiany prowadzą do pogłębiania się kifozy. Pojawia się charakterystyczne uwypuklenie kręgosłupa, czyli potocznie mówiąc garb.
Do przyczyn martwicy tkanek zalicza się:
- dziedziczone predyspozycje;
- nadmierne przeciążenie kręgosłupa (np. z powodu uprawiania sportów lub nadmiernego dźwigania);
- zaburzenia gospodarki hormonalnej;
- zatory;
- mikro-urazy.
JAKIE SĄ OBJAWY CHOROBY SCHEUERMANNA?
W pierwszym stadium choroby Scheuermanna praktycznie objawy nie są w ogóle zauważalne. W okresie 2 – 3 lat następuje dopiero pełny rozwój schorzenia. Sygnałem alarmowym zwykle jest zmiana prawidłowej postawy ciała dziecka na zgarbioną. Inne objawy typowe dla choroby Scheuermanna to:
- pojawiający się często ból w okolicy kręgosłupa (tępy, nasilający się podczas poruszania czy schylania zarówno w pozycji siedzącej jak i stojącej);
- uczucie zmęczenia bez wyraźnej przyczyny, trwające przez dłuższy czas;
- zgarbienie sylwetki poprzez pochylanie barków do przodu;
- tworzenie się zaokrąglenia górnych odcinków kręgosłupa (potocznie garbienie się) oraz nasilające się wygięcie kręgosłupa do przodu części dolnej, zaś w odcinku lędźwiowym lub piersiowo-lędźwiowym charakterystyczne są płaskie plecy);
- brzuch ulegający uwypukleniu;
- zniekształcenia kości;
- stawy biodrowe ulegają tzw. przykurczom zgięciowym;
- u miesiączkujących dziewcząt bóle pleców nasilają się często w czasie menstruacji;
- w zaawansowanym stadium może pojawić się ograniczona ruchomość i trudności w poruszaniu się czy wykonywaniu codziennych czynności samoobsługowych (np. ubieranie czy wiązanie butów).
CHOROBA SCHEUERMANNA – DIAGNOSTYKA I LECZENIE
Ze względu na trudne do zaobserwowania objawy początkowego stadium rozwoju choroby Scheurmanna diagnostyka jest utrudniona. Jednocześnie wykrycie schorzenia w znacznie zaawansowanym stadium ma ogromny wpływ na późniejszy proces leczenia. Prowadzi bowiem wówczas do nieodwracalnych zmian w obrębie kręgosłupa. Można jedynie hamować jej dalszy rozwój oraz minimalizować skutki, które już nastąpiły.
Podobnie jak w przypadku wszelkich innych zmian w obrębie kręgosłupa, konieczna jest wizyta lekarska. Po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu z pacjentem oraz rodzicem lub opiekunem prawnym, specjalista podejmuje decyzję o przeprowadzeniu dalszych badań. Na podstawie diagnostyki obrazowej, czyli zdjęcia rentgenowskiego, tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego, możliwe jest stwierdzenie dokładnie jak bardzo postąpiła choroba Scheuermanna.
Leczenie schorzenia polega przede wszystkim na postępowaniu zapobiegającym dalszemu rozwojowi choroby. Konieczne może być noszenie stabilizatora kręgosłupa (gorset ortopedyczny). Rodzaj i czas stosowania go jest zależny od stopnia rozwoju choroby i wieku dziecka. Wskazane są także ćwiczenia rehabilitacyjne rozciągające i wzmacniające mięśnie kręgosłupa dobrane przez fizjoterapeutę.
Można je później wykonywać także samodzielnie w domu. Ponadto można zapisać dziecko na zajęcia ruchowe takie jak pływanie (szczególnie na grzbiecie), wspinaczka czy inne formy wzmacniające mięśnie. Również zabiegi z zakresu fizykoterapii poprawiają znacznie funkcjonowanie pacjenta. Masaże, pole elektromagnetyczne, ultradźwięki, laseroterapia czy naświetlania z wykorzystaniem lampy Solux to ważne środki łagodzące objawy.
Ponadto bardzo ważne jest, by dbać o prawidłową postawę u dziecka. Dotyczy to każdej aktywności oraz spoczynku. Pacjent uczy się jak prawidłowo siedzieć, chodzić, stać, a także jaka jest najbardziej dogodna pozycja do spania. Należy dbać o odpowiednią higienę pracy przy komputerze czy oglądania telewizji (krótki czas siedzenia i długie przerwy).
Ważne jest wdrażanie i zachowanie właściwych nawyków żywieniowych. Dieta bogata w produkty białkowe oraz warzywa i owoce może znacznie zmniejszyć negatywne skutki choroby Scheuermanna.
CZY JEST MOŻLIWE PRZECIWDZIAŁANIE WYSTĄPIENIU CHOROBY SCHEURMANNA?
Ponieważ jest to schorzenie w znacznym stopniu dziedziczne trudno przewidzieć czy choroba Scheuermanna rozwinie się u dziecka. Warto zachować środki zapobiegawcze w postaci odpowiedniej do wieku i możliwości dawki ruchu, stosowania bogatobiałkowej diety z dużą ilością warzyw i owoców, a także unikania przeciążania kręgosłupa, narażania na mikrourazy oraz nadmiernego pozostawania w jednej pozycji.
