Guzki Heberdena są to twory zaliczane do zmian reumatologicznych. Odkryte i szczegółowo opisane zostały przez brytyjskiego lekarza Williama Heberdena. Pojawiają się w przebiegu chorób zwyrodnieniowych stawów rąk. Ich miejscem występowania są części grzbietowo-boczne w stawach międzypaliczkowych dalszych. Guzki Heberdena są zbudowane z tkanki chrzęstnej i kostnej. Podobne w budowie do guzków Boucharda (położone w części stawów międzypaliczkowych dalszych).
PRZYCZYNY POWSTAWANIA GUZKÓW HEBERDENA
Mechanizm powstawania guzków Heberdena nie jest do końca określony. Wiadomo, że mogą pojawić się u osób w każdym wieku, jednak przede wszystkim występują u kobiet powyżej 50 – 55 roku życia. Są objawem towarzyszącym w schorzeniach zwyrodnieniowych. Prawdopodobnie główną przyczyną jest zaburzenie pomiędzy procesami tworzenia a degeneracji chrząstki stawowej. W trakcie tworzenia się guzków powstają osteofity.
Możliwymi przyczynami zwiększenia prawdopodobieństwa występowania guzków Heberdena są
- uwarunkowania genetyczne (jeżeli w rodzinie występuje tego rodzaju problem jest większe prawdopodobieństwo pojawienia się guzków);
- choroby reumatologiczne takie jak: łuszczycowe zapalenie stawów, zwyrodnieniowe zapalenie stawów i inne schorzenia obejmujące małe stawy dłoni);
- wrodzone choroby układu kostno-stawowego;
- zwiększone użycie rąk w pracy lub podczas uprawiania sportu;
- nawracające mikrourazy rąk.
Te czynniki mogą, ale nie muszą powodować pojawienie się guzków Heberdena.
JAKIE OBJAWY DAJĄ GUZKI HEBERDENA
Guzki Heberdena mogą pojawić się na wszystkich stawach w obrębie dłoni lub obejmować tylko niektóre z nich. Zwykle pojawiają się na prawej ręce. Wystąpienie zmian na ręce lewej jest zwykle bardziej intensywne w przebiegu – narośle są większe i bardziej bolesne. Najczęściej guzki pojawiają się na palcu serdecznym i wskazującym (mogą występować wszystkich palcach poza kciukiem).
Guzki Heberdena dają kilka objawów, dzięki którym można je odróżnić od innych schorzeń. Są to przede wszystkim:
- bolesność stawów;
- ograniczona ruchomość i trudności w poruszaniu palcami oraz całymi dłońmi;
- obniżona temperatura rąk;
- pojawianie się sztywności (zwłaszcza w godzinach porannych);
- ucisk na nerwy może powodować drętwienie i mrowienie w palcach.
Dla wielu osób również bardzo poważnym problemem jest deformacja palców. Guzki Heberdena przyjmują postać wypukłości, które nie tylko utrudniają poruszanie palcami czy chwytanie przedmiotów. Także często kobiety – bo problem z wystąpieniem narośli obejmuje przede wszystkim je – skarżą się nie tylko na bolesność, ale też zmieniony wygląd rąk.
GUZKI HEBERDENA – DIAGNOSTYKA I LECZENIE
Diagnostyka guzków Heberdena poleca przede wszystkim na badaniu fizykalnym i szczegółowym wywiadzie z pacjentem. Zwykle są to zmiany, które widać gołym okiem. Diagnostyka obrazowa (w postaci zdjęcia rentgenowskiego lub ultrasonografii, rzadziej tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego) pomaga określić dokładne umiejscowienie, jak również ewentualne współwystępujące zmiany.
Istnieje kilka czynników, które klasyfikują zmiany jako guzki Heberdena:
- bolesność stawów przez większość dni w ciągu miesiąca;
- pojawienie się na przynajmniej 2 z 10 głównych stawach dłoni;
- obrzęk stawów śródręczno-paliczkowych;
- zniekształcenie dwóch stawów w obrębie jednej dłoni.
Ponieważ guzki Heberdena są dolegliwością nieuleczalną, możliwe jest jedynie leczenie objawowe i zapobieganiu dalszemu rozwojowi choroby. Większość metod możliwa jest do samodzielnego stosowania w domu. Czasami wystąpienie zmian w postaci narośli w ogóle nie wymaga leczenia. Jeżeli brak jest bolesności, stanów zapalnych czy sztywności towarzyszącym guzkom, wystarczy obserwować czy nie ma postępu choroby i stosować działania profilaktyczne.
Dużą ulgę przynosi stosowanie preparatów do smarowania lub zastrzyków w postaci:
- maści z zawartością siarczanu lub polisiarczanu chondroityny (spowalniają tempo tworzenia się guzków Heberdena);
- okładów z parafiny;
- zastrzyki kortykosteroidowe (zmniejszają ból oraz stany zapalne);
- okłady z borowiny.
Ponieważ w celu zmniejszenia postępów schorzenia konieczne jest nagrzewanie zmienionych stawów, warto zastosować także zabiegi fizykoterapii. Naświetlanie promieniami lampy Solux, terapia ultradźwiękami oraz masaże znacznie łagodzą przykre dolegliwości. Powinny być wykonywane pod kontrolą specjalisty.
W łagodzeniu dolegliwości związanych z występowaniem guzków Heberdena pomaga także odpowiednio zbilansowana dieta. Warto sięgnąć po suplement z zawartością dzikiej róży (litozin). Zwiększenie w spożywanych pokarmach produktów z wysoką zawartością antyoksydantów także poprawia samopoczucie. Te substancje występują w czerwonych i fioletowych owocach takich jak: winogron, wiśnie czy jagody.
Ważne jest także unikanie przeciążeń oraz urazów w obrębie dłoni, a także gimnastyka.
Interwencja chirurgiczna jest konieczna w bardzo sporadycznych przypadkach. Jedynie, jeżeli Heberdena guzki zupełnie uniemożliwiają poruszanie dłońmi lub gdy są tak duże, że naciskają na nerwy czy naczynia krwionośne, może być konieczne usunięcie ich operacyjnie.
CZY JEST MOŻLIWE ZAPOBIEGANIE POJAWIENIU SIĘ GUZKÓW HEBERDENA?
Z powodu trudnej do jednoznacznego określenia etiologii pojawiania się guzków Heberdena, ciężko w 100 % zabezpieczyć się przed ich wystąpieniem. W przypadku wykrycia przewlekłych zwyrodnieniowych chorób stawów, warto zadbać o podjęcie właściwego leczenia. Jeżeli problem dotyczy stawów dłoni, można już wcześniej rozpocząć ćwiczenia palców, unikać nadmiernego obciążania rąk czy mikrourazów.
