Zespół zaburzeń oddychania noworodka, w skrócie ZZO, to jeden z obrazów niewydolności oddechowej, występujący bezpośrednio po urodzeniu lub w ciągu pierwszych 28 dni życia. Jest on jednym z najczęściej obserwowanych problemów zdrowotnych pośród żywo urodzonych dzieci i stanowi jednocześnie najgroźniejsze zaburzenie dla ich zdrowia.
Przyczyny ZZO dzieci urodzonych o czasie i wcześniaków są nieco inne. Przy tym, ZZO występuje znacznie częściej u dzieci urodzonych z ciąży niedonoszonej. Prawdopodobieństwo wystąpienia tego zaburzenia u noworodków urodzonych przed 25. tygodniem ciąży jest bliskie 90% i maleje stopniowo aż do 1-2% w przypadku dzieci donoszonych.
Zespół zaburzeń oddychania noworodka – przyczyny wystąpienia ZZO
Przyczyną wystąpienia zespołu zaburzeń oddychania u wcześniaków urodzonych przed 36. tygodniem ciąży jest niedobór surfaktantu, czyli lipidowej substancji powierzchniowo czynnej,pokrywającej cienką warstwą powierzchnię nabłonka oddechowego pęcherzyków płucnych. Substancja ta w pełni wytwarzana jest w momencie pełnego rozwoju płuc, który przypada właśnie na koniec 36. tygodnia ciąży.
Brak lub zbyt mała ilość powoduje brak odpowiedniego napięcia powierzchniowego pęcherzyków płucnych u wcześniaka i ich sklejanie podczas wydechu, przez co kolejne wdechy są coraz bardziej utrudnione. Stopniowe niedotlenienie powoduje z kolei uszkodzenie naczyń płucnych i przechodzenie bogatobiałkowego płynu do pęcherzyków płucnych. Tworzą się tzw. błony szkliste, które utrudniają natlenowanie krwi i koło się zamyka.
W przypadku niemowląt urodzonych o czasie ZZO występuje rzadziej i ma inną etiologię. Przyczyną jest zwykle opóźnione wchłanianie płynu owodniowego z płuc noworodka. Niedługo przed porodem następuje zahamowanie produkcji płynu w płucach płodu, a resztki są mechanicznie wyciskane z płuc podczas naturalnego porodu.
Resztki wyparowują podczas pierwszych godzin po urodzeniu lub są usuwane wraz z limfą. Jeśli poród odbywał się przez cięcie cesarskie albo nastąpiło niedotlenienie okołoporodowe, wzrasta ryzyko przejściowej niewydolności oddechowej, tzw. TTN (z ang. transient tachypnoë of neonates).
Stosunkowo często przyczyną ZZO u noworodków urodzonych o czasie może być wrodzone zapalenie płuc. Jest to bardzo prawdopodobny powód, jeśli w wywiadzie stwierdza się przedwczesne – ponad 18 godzin przed porodem – odejście wód płodowych, długi poród, zabiegi w czasie porodu, gorączkę lub infekcję czy nawracające zakażenia dróg moczowych u matki, a także brudne wody płodowe.
Kolejną grupą przyczyn wystąpienia ZZO u noworodków mogą być choroby układu krążenia – w tym szczególnie wady serca czy zastoinowa niewydolność serca. Dalej na liście znajdują się: zaburzenia temperatury ciała – zarówno wychłodzenie jak i temperatura, zakażenia – w tym sepsa oraz choroby układu mięśniowego i nerwowego.
Zespół zaburzeń oddychania noworodka – charakterystyczne objawy
Zespół zaburzeń oddychania obejmuje następujące objawy:
- sinica – czyli sine zabarwienie skóry i błon śluzowych jamy ustnej;
- ponadnormatywne dla wieku przyspieszenie oddechu – w przypadku noworodków z 40 aż do 60 na minutę lub bezdech;
- przyspieszenie czynności serca powyżej normy dla danego wieku;
- postękiwanie;
- zauważalne użycie dodatkowych mięśni oddechowych – wciąganie mostka, przestrzeni międzyżebrowych i wcięcia szyjnego oraz ruch skrzydełek nosa.
