Osteoporoza polekowa dotyka najczęściej pacjentów, którzy przez wiele lat stosowali leki stedydowe. Pojawiające się coraz częściej doniesienia o rzadkich działaniach niepożądanych w przypadku powszechnie przepisywanych leków przeciw osteoporozie doprowadziły do wzrostu liczy pacjentów odmawiającymi leczenia. Niektóre z tych działań niepożądanych obejmują martwicę kości szczęki i nietypowe złamania kości udowej. Według najnowszych badań stosowanie najczęściej przepisywanych leków sukcesywnie spada, a lekarze twierdzą, że ten trend będzie się utrzymywał.
Osteoporoza polekowa jest układową chorobą szkieletową charakteryzującą się niską wytrzymałością kości, prowadzącą do zwiększonego ryzyka złamań. Jest to poważny problem dotyczący zdrowia publicznego, który dotyka około 200 milionów ludzi na całym świecie. Szacuje się, że około jedna na dwie kobiety i jeden na pięciu mężczyzn w wieku powyżej 50 lat w pewnym momencie swojego życia doświadczy złamania osteoporotycznego.
Osteoporoza polekowa – diagnostyka i leczenie
Istnieją doskonałe narzędzia kliniczne do diagnozowania osteoporozy i oceny ryzyka złamania. Postępy w zrozumieniu patofizjologii osteoporozy doprowadziły do opracowania szerokiej gamy leków (np. Bisfosfoniany, raloksyfen, denosumab, ranelinian strontu, teryparatyd), które wzmacniają kości i zmniejszają ryzyko złamania. Koszt niektórych z nich, zwłaszcza doustnych bisfosfonianów, jest stosunkowo niski.
Problem leczenia osteoporozy jest większy niż kwestia leczenia nadciśnienia, cukrzycy czy raka. Jednak ta poważna kwestia opieki zdrowotnej nie została jeszcze w wystarczający sposób doceniona przez firmy farmaceutyczne, głównie z powodu braku zdiagnozowanych pacjentów, braku narzędzi diagnostycznych opartych na dowodach, ograniczonej wiedzy na temat zgonów oraz mitu, że suplementy diety takie jak wapń są jedyną i wystarczającą metodą leczenia.
Niemniej jednak ogromna konkurencja na tradycyjnych rynkach doprowadziła obecnie firmy do skupienia większej uwagi na nowych dziedzinach medycyny, takich jak osteoporoza polekowa.
Osteoporoza polekowa – przyczyny
Istnieje wiele przyczyn obserwowanego w ostatnim czasie występowania osteoporzy polekowej. Po pierwsze, brak jest wystarczającej informacji rozpowszechnianej wśród społeczeństwa na temat wpływu ii niepożądanych działań przyjmowanych leków.
Po drugie, istnieje niewielu specjalistów od osteoporozy o zaawansowanym poziomie wiedzy specjalistycznej w zakresie prowadzenia pacjentów z osteoporozą. Badania gęstości mineralnej kości za pomocą podwójnie energooszczędnej absorpcjometrii rentgenowskiej, która nie jest dostępna dla wszystkich pacjentów z uwagi na wysoki koszt leczenia. Osteoporoza polekowa może być skutkiem stosowania glikokortykosteroidów (osteoporoza posteroidowa, osteoporoza po sterydach). Dzięki silnemu działaniu przeciwzapalnemu i immunosupresyjnemu glikokortykosteroidy (GKS) są powszechnie stosowane w leczeniu wielu chorób. Długo można je wymieniać – GKS podaje się cierpiącym na rozmaite schorzenia reumatoidalne (RZS, ZZSK), alergie oraz astmę, dermatozy, a nawet niektóre choroby serca.
Osteoporoza polekowa może wynikać z przewlekłego zażywania leków z grupy gastroprotektorów (inhibitory pompy protonowej, czyli leki osłaniające żołądek przed niezdrowymi wpływem na jego ścianki różnych farmaceutyków), wybranych leków przeciwpadaczkowych, cytostatyków i pozostałych. Jednak największe niebezpieczeństwo dla układu kostnego pacjentów niesie długotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów.
Osteoporoza polekowa
Wśród powszechnego zamieszania łatwo można dojść do nieporozumień: istnieje powszechne błędne przekonanie, że osteoporoza jest normalną częścią starzenia się, a nie chorobą kwalifikującą się do pilnego wyleczenia. Pacjenci, którzy mieli złamanie często nie doceniają zauważają wysokiego ryzyka wystąpienia przyszłych złamań. Istnieje również powszechne nieporozumienie wśród ogółu społeczeństwa, że osteoporoza dotyka tylko kobiety.
Z medycznego punktu widzenia osteoporoza występująca po menopauzie, która związana jest z porowatością kości, jest chorobą, w której zmniejsza się gęstość i jakość tkanki kostnej. Ponieważ kości stają się bardziej porowate i kruche, ryzyko złamania jest znacznie zwiększone. Utrata kości następuje cicho i stopniowo. Często nie występują żadne objawy, dopóki nie nastąpi pierwsze złamanie.
Pomimo faktu, że ta dolegliwość została rozpoznana i przebadana stosunkowo niedawno, rynek osteoporozy jest naprawdę ogromny, ponieważ szacuje się, że na tę chorobę cierpi ponad 200 milionów ludzi na całym świecie. Około 30% wszystkich kobiet po menopauzie ma osteoporozę.
U pacjentów z osteoporozą, w tym u pacjentów z wysokim ryzykiem złamań, powszechne stało się większe zaniepokojenie możliwymi skutkami ubocznymi leków na osteoporozę. Większość pacjentów uważa, że ryzyko działań niepożądanych związanych z leczeniem osteoporozy jest większe niż korzyści.
Osteoporoza polekowa – leczenie i profilaktyka
Rezultaty wielu badań klinicznych określają wskazania do stosowania glikokortykosteroidów. Wiadomo, jakie zagrożenia dla pacjenta niesie ciągłe stosowanie tych leków, jednak o wiele ważniejszą wiadomością jest fakt, że osteoporozie posteroidowej można przeciwdziałać. Należy sobie jednak uświadomić, iż w stu procentach nie da się cofnąć zmian pojawiających się w kościach.
Co zatem robić, aby zminimalizować te konsekwencje? Polscy lekarze są w stanie dzisiaj skutecznie przeciwdziałać osteoporozie polekowej, rekomendując swoim pacjentom przyjmowanie bisfosfonianu – leku zapobiegającego osłabieniu kości. Jest on refundowany przez NFZ, powinien być przyjmowany prewencyjnie, czyli tym chorym, którzy nie mają jeszcze objawów osteoporozy, ale zaczynają przyjmować sterydy. Następnym etapem jest zalecenie przyjmowania stosownej dawki wapnia i witaminy D3 oraz przestrzeganie właściwej diety.
To wyjątkowo ważne dla osób młodych i dzieci. Wiadomo, że wiele poważnych chorób (toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów, alergie, astma) dotyka ludzi przed 30. rokiem życia i małe dzieci, które przyjmują często duże porcje sterydów, a skutkiem tego jest nie tylko osłabienie tkanki kostnej, ale także ich zniekształcenie i zahamowanie wzrostu – konsekwencje, których nie da się cofnąć.
Osteoporoza polekowa – skutki
Konsekwencje złamań osteoporotycznych są poważne i obejmują niepełnosprawność, utratę niezależności a nawet śmierć. Po złamaniu biodra 40% pacjentów nie może chodzić samodzielnie, a 10-20% wymaga stałej opieki domowej. Obciążenie ekonomiczne jest wysokie z uwagi na wysokie koszty opieki zdrowotnej .
