Łagodny zespół hipermobilności stawów (ang. Benign Hypermobility joint syndrome – BHJS) funkcjonuje również pod nazwą hipermobilność konstytucyjna albo wiotkość stawów. Choroba objawia się zwiększonym zakresem ruchów w stawach, będącym efektem zaburzeń w budowie tkanki łącznej. Jakie są czynniki determinujące wystąpienie choroby i objawy wiotkości stawów? Jak przebiega proces leczenia?
Łagodna postać zespołu hipermobilności stawów (ang. Benign Hypermobility joint syndrome – BHJS, hipermobilność konstytucyjna, wiotkość stawów) to schorzenie, które rozpowszechnione jest nie na wszystkich szerokościach geograficznych. Niesprawność ta dotyka nawet do około 40 procent populacji azjatyckiej i afrykańskiej, podczas gdy w krajach zachodnich na chorobę cierpi zaledwie ok. 10% ludności. Kobiety chorują trzykrotnie częściej niż mężczyźni.
Ponadto większość przypadków zachorowań obserwuje się u dzieci i młodzieży, ponieważ ich tkanka łączna nie jest w zupełności rozwinięta oraz u osób w wieku podeszłym symptomy choroby mogą być mylone z typowymi objawami starzenia się. Pozytywny wywiad rodzinny również stwarza większe prawdopodobieństwo zachorowania, jest to wyjątkowo częste u bliźniąt. W Polsce do tej pory nie prowadzono badań epidemiologicznych, gdyż różnorodne wskaźniki oceny tego zespołu uniemożliwiają prowadzenie wnikliwej statystyki. Jednak wśród wybranych kręgów pacjentów odnotowano częstość zachorowań podobną do przedstawionej w publikacjach światowych.
Łagodny zespół hipermobilności stawów – przyczyny
Łagodny zespół hipermobilności stawów jest z reguły związany z jednym z następujących przypadków klinicznych:
- nieprawidłowe wykształcenie się jednej lub więcej kości udających staw;
- wada kolagenu lub innych tkanek (np. wynikająca z chorób genetycznych takich jak zespół Ehlersa-Danlosa, Marfana, Loeysa-Dietza); objawia się to osłabieniem elementów budujących stawy: więzadeł, mięśni czy ścięgien;
- zaburzone czucie proprioceptywne, które w normalnych warunkach określa zdolność do odczuwania jak bardzo można rozciągnąć staw;
Te odchylenia prowadzą do zbytniego obciążenia stawów, zawyżonego zużycia ich elementów i w konsekwencji do zapalenia kości i stawów. Należy zaznaczyć, że możemy mieć do czynienia z wtórną hipermobilnością stawów, która jest rezultatem zbyt gwałtownego treningu w młodym wieku. Wyjątkowo narażone są dzieci trenujące np. balet, akrobatykę.
Łagodny zespół hipermobilności stawów – rodzaje
- Patologiczna hipermobilność miejscowa – zaburzenia dotykają jednego stawu:
- postać pierwotna – jest elementem równoważącym, który wyrównuje”usztywnienie” okolicznych stawów,
- postać wtórna – będąca skutkiem komplikacji w wyniku uszkodzenia pojedynczego stawu.
- Patologiczna hipermobilność uogólniona – związana z pierwotnymi uszkodzeniami w budowie tkanki łącznej.
- Hipermobilność konstytucjonalna (HK) czyli łagodna nad ruchomość stawów; zbytnia elastyczność jest efektem zaburzenia stosunku różnych rodzajów kolagenu w tkance łącznej.
Łagodny zespół hipermobilności stawów – objawy
- przewlekły ból stawów jest najczęściej zgłaszanym przejawem choroby; może dotyczyć wszystkich stawów, ale przede wszystkim pojawia się w stawach kolanowych i skokowych (ma to związek ze sporym obciążeniem tych stawów w trakcie stania, chodzenia); nieumiarkowana aktywność fizyczna powoduje zmaksymalizowanie dolegliwości bólowych; u dzieci ból zazwyczaj stopniowo narasta, jest mocniejszy wieczorem i w nocy, może także powodować bezsenność;
- bóle pleców, zwiększone napięcie mięśniowe w okolicach mięśni przykręgosłupowych;
- zwichnięcia stawów w wyniku urazu, ale również w trakcie zwyczajnej aktywności fizycznej; nie dotyczą jednak wszystkich chorych;
- płaskostopie, kolana koślawe, skrzywienie kręgosłupa, powiększona lordoza odcinka lędźwiowego kręgosłupa, żylaki, cienka skóra.
Łagodny zespół hipermobilności stawów – kryteria diagnostyczne
Udoskonalona skala Beighton służy do oceny nadmiernej ruchomości stawów. Określa się czy pacjent jest w stanie zrobić:
- przeprost w stawie łokciowym > 10°,
- bierne przyciągnięcie kciuka do przedramienia,
- przeprost w stawach MCP > 90°,
- przeprost w stawie kolanowym >10°,
- położenie dłoni płasko na podłodze podczas skłonu w przód przy wyprostowanych kolanach.
Prawidłowe wykonanie każdej z ww. praktyk jest oceniane punktowo (1 pkt. za każdą kończynę – pierwsze cztery podpunkty oraz 1 pkt. za ostatni). Zgromadzenie 4 lub więcej punktów na 9 pozwala zdiagnozować nadmierną ruchomość stawów.
Łagodny zespół hipermobilności stawów – leczenie
Ze względu na czynniki regulujące wystąpienie choroby, nie jest praktykowane leczenie przyczynowe. Podstawą kuracji jest stosownie dobrana rehabilitacja. Zaleca się wzmacnianie siły mięśniowej oraz propriocepcji okolicy dotkniętego hipermobilnością stawu. Niezalecane są ćwiczenia rozciągające, zamiast tego rekomenduje się ćwiczenia ulepszające stabilizację stawów.
Pobudźmy chorych do uprawiania codziennej aktywności fizycznej, ponieważ konsekwencją braku ruchu jest osłabienie mięśni, co z kolei sprzyja rozwojowi zaburzeń ruchu. Pływanie i jazda na rowerze jest optymalnym wyborem ze względu na odciążenie stawów. W leczeniu przeciwbólowym poza rehabilitacją zaleca się ciepłe lub zimne kompresy, leczenie prądem, masaże oraz różnorodne formy relaksacji.
