Osteomalacja to dolegliwość metaboliczna kości, polegająca na niewystarczającej ich mineralizacji i niedostatecznej gęstości, do czego dochodzi w wyniku niedoboru witaminy D lub jej metabolitów. Osteomalacja nazywana jest jednocześnie krzywicą dorosłych lub rozmiękaniem kości. Jest to choroba związana z niedostateczną mineralizacją zarazem części gąbczastej, jak i zbitej.
Niewystarczające odkładanie się soli wapnia w tkance kostnej, prowadzi do osłabienia sztywności i uginania się kości z powodu obciążeń. Gdy w kościach nieprawidłowo kumulują się sole wapnia, tkanka kostna ulega osłabieniu. Mamy wtedy do czynienia z osteomalacją – w dłuższej perspektywie czasu dochodzi do trwałych nieregularności w obrębie tkanki kostnej. W trakcie przebiegu choroby dochodzi do coraz większej zmiany postawy ciała.
Na skutek zmniejszenia wydolności trzonów kręgowych i postępujących po sobie licznych złamań zwiększają się fizjologiczne krzywizny kręgosłupa: lordoza szyjna i kifoza piersiowa. Powłoki brzuszne stają się rozluźnione, łuki żebrowe zbliżają się do talerzy kości biodrowych. Następuje płynne zmniejszanie się wzrostu i zaburzenie współdziałania poszczególnych grup mięśniowych w obwodzie kręgosłupa, kończyn górnych i dolnych.
U chorych, u których wystąpiło spore osłabienie struktury kostnej, brak ochrony mięśniowej, co jest skutkiem osłabienia mięśni i zmian inwolucyjnych w układzie nerwowym -to powoduje uszkodzenia kości i stawów.
Osteomalacja – objawy
Choroba stwarza większe ryzyko złamań również szyjki kości udowej. Mogą nastąpić bóle kości, zaburzenia chodu (tzw. kaczy chód), szpotawość bioder, skrzywienia kręgosłupa i tzw. Kurza klatka piersiowa. Mięśnie szkieletowe są wyczuwalnie słabsze i bardziej tkliwe. W większości przypadków pojawia się chroniczna hipofosfatemia i hipokalcemia. Na niekorzyść chorych działa fakt, że osteomalacja w pierwszej fazie jest bardzo trudna do zdiagnozowania, jej oznaki mogą być kojarzone z innymi jednostkami chorobowym.
W początkowym stadium osteomalacja przejawia się bólem kości, mięśni pleców, obserwuje się podczas badania ból w trakcie ucisku. Osteomalacja sprawia, że pacjent dużo szybciej się męczy, zmianie ulega również jego sposób chodzenia – kolokwialnie mówi się, że jest to kaczy chód. Później osteomalacja prowadzi do obniżenia wzrostu, kręgi ulegają zapadnięciu, odkształcają się kości na przykład miednicy, kolan i kręgosłupa.
Osteomalacja – przyczyny
Osteomalacja to schorzenie o zbliżonych przejawach do osteoporozy. Zazwyczaj dotyka osoby dorosłe, u których stwierdza się niedobór witaminy D3. Z tego powodu dochodzi do wadliwej absorbcji jonów wapnia i fosforanów przez jelita lub do ich straty przez nerki.
Przyczyną osteomalacji może być też przyjmowanie niektórych leków (np. leków przeciwpadaczkowych[6][7]), zespół złego wchłaniania, choroby wątroby i nerek, nowotwór (zespół paraneoplastyczny), niedostateczne przebywanie w świetle słonecznymPośród głównych przyczyn wywołujących to zaburzenie wymienia się:
- niedostatki aktywnych metabolitów witaminy D (spowodowane niewystarczającym spożyciem tej witaminy lub niezadowalającą ekspozycją na światło słoneczne)
- niedobory pokarmowe fosforanów
- niedobory pokarmowe wapnia
- wybrane choroby, takie jak: marskość wątroby czy stany doprowadzające do rozwoju przewlekłej niewydolności nerek
Osteomalacja – symptomy
We wczesnej fazie choroby chory skarzy się na:
- bóle kostne o naturze rozlanej
- zwiększoną wrażliwość kości na ucisk
- dużą męczliwość mięśniową – problemy ze wstawaniem z pozycji leżącej lub siedzącej
- zaburzenia chodu – tzw. „chód kaczkowatego”, podczas którego chory buja się z jednego boku na drugi
W postaci zaawansowanej pojawić się mogą:
trwałe odkształcenia kostne, szczególnie w obrębie nóg
podatność kości na urazy i złamania
oznaki tężyczki
Osteomalacja – diagnoza
W rozpoznaniu choroby pomaga prawidłowo zebrany wywiad chorobowy, ze szczególnym uwzględnieniem współistnienia chorób towarzyszących. Dodatkowo wykonuje się badania radiologiczne i laboratoryjne. Czasem konieczna jest biopsja kości. W badaniach laboratoryjnych w surowicy krwi zaobserwować można zmniejszenie stężenia wapnia, niskie stężenie fosforanów i witaminy D oraz zwiększoną aktywność fosfatazy zasadowej.
Osteomalacja – leczenie
W chorobie tej w pierwszej kolejności należy przeciwdziałać niedoborowi witaminy D i fosforanów. Czasem wystarczy doustne podawanie witaminy D. Jeśli niedobór witaminy D związany jest z upośledzonym jej wchłanianiem z przewodu pokarmowego, witaminę podaje się domięśniowo. Niedobór fosforanów leczy się zwiększając spożycie mleka i jego przetworów. Poprawa następuje po kilku tygodniach, a wyleczenie osteomalacji po około połowie roku od momentu rozpoczęcia leczenia.
Osteomalację leczy się podawaniem witaminy D3 i fosforanów.
Osteomalacja – rokowania
W przypadku szybkiej diagnozy choroby i podjęcia terapii, rokowania są zadowalające. Rozwinięte zmiany w tkance kostnej bardzo pogarszają rokowania, dlatego w razie podejrzenia choroby (zaobserwowania u chorego większości symptomów), należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem specjalistą.
