Jałowa martwica kości to choroba, w której obumiera fragment tkanki kostnej. Określenie „jałowa” oznacza, że do martwicy dochodzi bez udziału drobnoustrojów, czyli pasożytów, bakterii i wirusów. W miejscu, gdzie pojawiła się martwica, część kości obumiera. W miarę postępu choroby tkanka martwicza wchłania się i jest zastępowana przez nową, odbudowującą się tkankę kostną, która jest jednak niepełnowartościowa i podatna na deformacje.
Jałowa martwica kości często występuje u dzieci oraz młodzieży i najczęściej lokalizuje się w nasadach rosnących kości. Choroba dotyczy przede wszystkim dzieci, ponieważ w tym wieku naczynia krwionośne, które znajdują się w różnych obszarach rosnących kości, nie są ze sobą połączone. Brak komunikacji pomiędzy naczyniami krwionośnymi powoduje, że niektóre obszary kości są znacznie mniej ukrwione, a co za tym idzie do kości nie są dostarczane niezbędne substancje odżywcze oraz tlen.
Najczęściej do zaburzenia ukrwienia kości dochodzi pomiędzy przynasadą, a nasadą kości. Jałowa martwica u dzieci może zajmować wszystkie kości w organizmie, jednak najczęściej umiejsawia się w głowie kości udowej (choroba Perthesa), guzotowości kości piszczelowej (choroba Osgooda-Schlattera) i guzie piętowym lub głowie drugiej kości śródstopia.
Jałowa martwica kości
Choroba charakteryzuje się fazowym przebiegiem, który występuje w czterech etapach:
- faza początkowa, czyli obumieranie fragmentu kości, etap ten jest o tyle uciążliwy, że możemy nie zauważyć zmian chorobowych;
- faza jałowej martwicy – tworzenie się martwiczej tkanki kostnej;
- faza fragmentacji – stopniowe zastępowanie martwiczej tkanki kostnej nową kością, w tym etapie tworząca się kosć jest najbardziej narażona na deformację;
- faza odbudowy i utrwalonych zmian – martwicza tkanka kostna zostaje całkowicie zastąpiona nową, prawidłową tkanką kostną. Kształt nowo powstałej kości zależy od postępowania pacjenta (stopnia obciążania chorej kończyny) w fazach II i III.
U dorosłych przyczyny powstawania jałowej martwicy kości są znane i obejmują mikrourazy i urazy, stałe nadużywanie alkoholu, zaburzenia metabolizmu tłuszczu lub hiperlipidemia, chorobę kesonową lub leczenie glikokortykosteroidami.
Początkowo objawy są delikatne, mogą pojawić się niewielkie dolegliwości bólowe końćzyny, przez ktore chory będzie starała się odciążyć nogę, po odpoczynku ból ustąpi. Ponadto w obrębie zmienionej chorobowo kończyny zauważyć można miejscowe ocieplenie lub zaczerwienienie skóry oraz lokalny obrzęk. Pod wpływem ucisku pojawiać będzie się ból, a wraz z postępem choroby może być zauważalne zniekształcenie obrysów kończyny, ograniczenie ruchów. W późniejszym etapie, pod wpływem ucisku dojść może do trwałej deformacji kości, co skutkować może niepełnosprawnością.
Jałowa martwica kości – diagnoza
Osoby, u których zdiagnozowano chorobę powinny zostać pod stałą opieką lekarza prowadzącego, w celu zmniejszenia wystąpienia powikłań chorobowych. Sami jednak nie będziemy w stanie rozpoznać, czy mamy do czynienia z jałową martwicą kości. U dzieci zaobserwować można ból kończyny podkolanowej, stawu biodrowego lub stopy wraz z obrzękiem.
Dodatkowe objawy, które powinny skłonić rodzica do udania się z dzieckiem do pediatry to utykanie, chodzenie na palcach, czy unikanie wysiłku fizycznego. U dorosłych natomiast będzie jeszcze trudniej o diagnozę, ponieważ objawy są bardzo podobne, jak w przypadku wielu innych chorób, które występują zdecydowanie częściej.
Zaobserwujemy bolesność i ograniczenie ruchomości nadgarstka, jednak martwica może występować w przypadku innych kości, więc warto też zwrócić uwagę na staw biodrowy. Lekarz pierwszego kontaktu powinien wdrożyć odpowiednie postępowanie diagnostyczne i ewentualnie skierować pacjenta do ortopedy lub reumatologa.
Jałowa martwica kości – leczenie
Leczenie jałowej martwicy kości opiera się głównie na zmniejszeniu obciążenia kończyny, która została zaatakowana przez chorobę, dzięki czemu powstająca nowa tkanka nie będzie narażona na deformację. W przypadku zaatakowania kości udowej leczenie polega na odciążeniu stawu. Istotne jest jednak, aby pozostawić możliwość wykonywania ruchów w stawie, żeby nowa tkanka nie ulegała deformacji z powodu bezruchu. W rzadkich przypadkach wymagane jest leczenie operacyjne, które ma na celu nadanie prawidłowego kształtu i przyspieszenie przebudowy stawu.
Choroba wykryta we wczesnym stadium, która jest odpowiednio leczona, jest jak najbardziej wyleczalna i trwa około kilkunastu miesięcy. Uwagę należy zwracać na prawidłową ruchowość stawu, aby zapobiec dalszym deformacjom. Systematyczna kontrola lekarska zwiększa szansę na całkowite wyleczenie i dalszy, poprawny rozwój stawów. Po zakończonym leczeniu należy skonsultować się z ortopedą, aby wykluczyć ewentualne powikłania, czy dobrać ćwiczenia fizjoterapeutyczne aby usprawnić pracę stawu.
Nie ma jednoznacznego środka, który zapobiegałby powstawaniu jałowej martwicy kości, ponieważ objawy nie są jednoznaczne. Na pewno należy unikać alkoholu i przyjmowania leków steroidowych, gdyż ich obecność sprzyja rozwojowi choroby. Narażone są też osoby, które na co dzień mają do czynienia z nagłymi zmianami ciśnienia zewnętrznego lub wibracjami, czyli między innymi skoczkowie, nurkowie czy osoby obsługujące młoty pneumatyczne. Jeśli pojawi się podejrzenie choroby nie należy zwlekać, a udać się na konsultację lekarską.
