Złamanie zmęczeniowe nie jest skutkiem gwałtownego, nieprzewidzianego wypadku, z którym mamy do czynienia w przypadku standardowego złamania kości. Złamanie zmęczeniowego rozwija się bardzo stopniowo, a proces ten może trwać nawet kilkanaście dni. Na ten sposób złamania w głównej mierze narażeni są osoby uprawiające sport, choć może ono wystąpić także u osób bardzo intensywnie pracujących w pozycji stojącej.
Na złamania zmęczeniowe przede wszystkim zapadają biegacze i triathloniści, ale jednocześnie pozostali lekkoatleci, tenisiści i sportowcy gier zespołowych jak: piłkarze, koszykarze czy siatkarze. Jest to dolegliwość stanowczo częściej dotykająca nieprofesjonalistów i to głównie tych bardzo ambitnych. Wyjątkowo rzadko zdarza się zawodowcom lub sportowcom mającym większy zasób wiedzy o treningu i działaniu organizmu.
Złamanie zmęczeniowe może być otwartym sygnałem, że prowadzony plan treningowy jest wadliwy, i jeśli nie zostanie zmodyfikowany, to coraz częstsze urazy mogą skończyć się koniecznością rezygnacji z ulubionego sportu.
Przyczyny i objawy złamania zmęczeniowego
Złamanie przeciążeniowe może być wystąpić w wielu miejscach układu kostno-stawowego. Jednak w głównej mierze dotyczy piszczeli, kości śródstopia, kości piętowej i strzałkowej. Poza tym często jest zlokalizowane w kości śródstopia, kości piętowej i strzałkowej. Wśród klasycznych błędów popełnianych przez osoby chorujące na ta dolegliwość znajdziemy: zbyt intensywne treningi, zbyt długi czas treningu oraz za duże obciążenie.
W konsekwencji prowadzi to do zbyt krótkiego czasu poświęconego na odpoczynek i regenerację kości, stawów i więzadeł. Do bodźców przyspieszających wystąpienie złamania zmęczeniowego należą: za małe lub za duże obuwie albo nie amortyzujące wstrząsów, bieganie po twardym asfalcie, uprawianie kilku dziedzin sportów jednocześnie, co jest skrajnie obciążające dla układu kostno-stawowego (np. bieganie i tenis), otyłość. W tym ostatnim przypadku konieczne będzie podjęcie działań mających na celu zmniejszenie ogólnej masy ciała.
Czynnikami dodatkowo obciążającymi ryzykiem złamań zmęczeniowych są zniekształcenia pourazowe kości, choroby układu kostno-stawowego (np. reumatoidalne zapalenie stawów) i przebyte zabiegi (np. osteotomia korekcyjna). Warto podkreślić również, że kobiety są 12 razy bardziej niż mężczyźni obciążone ryzykiem wystąpienia złamania zmęczeniowego, a ryzyko to wzrasta wraz z zburzeniami miesiączkowania.
Złamanie zmęczeniowe – diagnostyka
W razie hipotezy wystąpienia złamania zmęczeniowego zaleca się wykonanie rentgenu kości lub USG, jednak badania te mogą być niejednoznaczne, jeśli złamanie jest świeże (w badaniu jest jeszcze niewidoczne) wówczas na ogół wykonuje się scyntygrafię kości.
Wg statystyk złamanie zmęczeniowy najczęściej występuje w takich miejscach jak:
- złamanie zmęczeniowe piszczeli – ok. 30%
- złamanie zmęczeniowe kości łódkowatej (kości stępu) – ok. 20%
- złamanie zmęczeniowe kości śródstopia – ok. 20%
- złamanie zmęczeniowe kości udowej – ok. 15%
- złamanie zmęczeniowe kości strzałkowej – ok. 10%
- miednica – ok. 5%
Złamanie zmęczeniowe – leczenie
Na ogół rekomenduje się odciążenie chorej kończyny do momentu zagojenia się kości. Niezastąpiona jest także specjalistyczna rehabilitacja. Kojąca może być też fizykoterapia (laseroterapia, ultradźwięki) – jak w przypadku klasycznego złamania. Do wcześniej wykonywanych treningów (np. biegania) można powrócić dopiero po około trzech miesiącach rehabilitacji. W przypadku przeniesienia się odłamów kostnych zalecane jest leczenie operacyjne.
Złamanie zmęczeniowe – profilaktyka
Nie powinno się gwałtownie zmieniać obciążeń treningowych i wydłużać czasu ćwiczeń, ale etapami zwiększać liczbę powtórzeń, kilometrów czy ilość kilogramów, dając tym samym organizmowi szansę na stopniowe i łagodne przystosowanie się do tych zmian. Należy zaplanować wystarczający czas na przerwy między treningami – jest to okres na regenerację układu kostno-stawowego. Należy stosować zbilansowaną dietę, która wyrówna niedobory, które są wynikiem obciążającego treningu (u kobiet dotyczy to głównie wapnia). Zaleca się ćwiczyć w odpowiednim stroju sportowym i dobrze dobranym obuwiu (inne obuwie należy używać do biegania, a inne na treningi na sali fitness).
Załamanie zmęczeniowe a powrót do aktywności fizycznej
Wielu profesjonalnych sportowców traktuje złamanie zmęczeniowe jako najbardziej groźna kontuzję, która mogły się im przytrafić. Stąd ogromny strach przed ponownym złamaniem, co naprawdę mogłoby uniemożliwić im kontynuację kariery sportowej. Pomimo to, zdają sobie sprawę z faktu, iż o ryzyku ewentualnego ponownego złamania decyduje w głównej mierze rehabilitacja i czy powrót do aktywności fizycznej odbył się prawidłowo.
Ryzyko powtórnego złamania przy wyeliminowaniu przyczyn poprzedniego złamania, jest stosunkowo małe. Powrót do aktywności fizycznej sprzed wystąpienia urazu możliwy jest zazwyczaj po około 3 miesiącach lub po radiologicznym potwierdzeniu, że kości w sposób oczekiwany się zrosły. Zlecone wówczas badania weryfikacyjne są takie, jak przy rozpoznawaniu choroby– RTG.
