Tobołki przerosłe (Thlaspi perfoliatum L.) to gatunek pochodzący z rodziny kapustowatych, której dawna nazwa to krzyżowe. Jest bliskim krewnym popularnych roślin jadalnych takich jak chrzan, rzeżucha i oczywiście kapusta. Charakterystyczna nazwa „tobołki” wzięła się od skojarzenia z wyglądem owoców, które, jeśli się bliżej im przyjrzeć, przypominają tobołek na kijku. Posiadają podobne właściwości lecznicze jak tobołki polne (Thlaspi arvense L.)
Tobołki przerosłe – występowanie
Roślina jest dosyć rzadko spotykana w Polsce, najłatwiej znaleźć ją w miejscach kamienistych i suchych, na ugorach i przydrożach znajdujących się na terenach wyżynnych południowej Polski. Jej obszar występowania obejmuje prawie całą Europę (bez Skandynawii), miejscami można ją znaleźć również w Azji oraz północnej części Afryki.
Tobołki przerosłe – jak rozpoznać roślinę?
Tobołki rosną do wysokości ok. 20-30 cm. Posiadają wzniesioną, czyli wzrastającą bezpośrednio w górę, łodygę o okrągłym przekroju. Liście rośliny rosną w ułożeniu rozetkowym, mogą mieć do 8 cm długości i 2 cm szerokości. Mają kształt sercowaty, całobrzegi. W nasadzie są sercowate i nie posiadają ogonka liściowego. Posiadają niebiesko-zielony kolor.
Tobołki przerosłe posiadają drobne kwiaty o białych płatach korony. Posiadają cztery białe płatki o długości do 5 mm. Wyrastają na długich szypułkach, tworząc kwiatostany w formie gron, które wydłużają się wraz z wiekiem rośliny. Kwitnienie przypada na miesiące wiosenno-letnie (od marca do czerwca). W okresie kwitnienia roślina może wytworzyć nawet kilka tysięcy szt. nasion.
Owocem tobołków jest łuszczyna słabo oskrzydlona w swojej górnej części. Nasiona natomiast są gładkie lub słabo marszczone.
Tobołki przerosłe – właściwości lecznicze
Roślina posiada podobne właściwości jak blisko spokrewnione z nią tobołki polne. Zarówno nasiona, jak również liście stanowią surowiec mający właściwości lecznicze. Liście, podobnie jak w przypadku kapusty, zawierają bardzo dużo witaminy C, ponadto zawierają również:
- saponiny – o działaniu moczopędnym, wykrztuśnym, wzmagającym wydzielanie śluzu, nasilają procesy wchłaniania składników pokarmowych z jelit do krwi oraz poprawiają trawienie tłuszczów. Mają działanie przeciwzapalnie i przeciwbakteryjne, pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, żółci i soku jelitowego. W dużej ilości mają działanie wymiotne
- flawonoidy – mają działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, odpowiadają za uszczelnianie naczyń krwionośnych, działanie rozkurczowe oraz moczopędne
- alkaloidy – substancje mogące mieć właściwości lecznicze, jednak toksyczne w dużych ilościach.
Tobołki przerosłe zawierają również cenne olejki eteryczne, oleje goryczkowe, a także duże ilości minerałów, w tym przede wszystkim magnez.
Tobołki przerosłe – zastosowanie
Zastosowanie rośliny to przede wszystkim naturalne leczenie dolegliwości związanych z układem moczowym – leczyć stany zapalne nerek lub pęcherza moczowego , ze względu na ich moczopędne oraz przeciwzapalne działanie. W tym celu stosuje się napary oraz wywary z liści tej rośliny.
Napary mogą również łagodzić stany zapalne na skórze, przyspieszają gojenie się ran.
Innym zastosowaniem, jakie mają tobołki przerosłe, jest zastosowanie ich w celach wykrztuśnych podczas nieżytu górnych dróg oddechowych. Pomagają w ten sposób pozbyć się zalegającej wydzieliny.
Kolejnym zastosowaniem jest łagodzenie objawów miesiączki u kobiet, ze względu na działanie rozkurczowe. Pomagają również wspierać leczenie w stanach zapalnych macicy.
Tobołki przerosłe – sposób użycia
W celach leczniczych wykorzystuje się zarówno nasiona, jak i liście, a nawet kwiaty, choć te głównie jako składnik sałatek. Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z tobołków jest ciąża oraz okres karmienia dziecka.
- Napar z nasion tobołka – aby uzyskać napar należy w pierwszej kolejności odpowiednio wysuszyć nasiona. Łyżeczkę przygotowanych nasion należy wsypać do szklanki gorącej wody i parzyć pod przykryciem przez czas 20-30 minut. Kiedy preparat jest już gotowy, trzeba go przecedzić, aby pozbyć się nasion. Tak przygotowany napar zaleca się spożywać w małych ilościach, maksymalnie trzy razy dziennie po ¼ szklanki. Ma zastosowanie w przypadku dolegliwości związanych z nieprawidłową pracą nerek lub pęcherza moczowego.
- Olej z nasion tobołka – aby uzyskać zdrowy, ekologiczny olej z nasion, należy je odpowiednio ześrutować i wycisnąć. Olej zbiera się z powierzchni wody, do której zostały wsypane przygotowane wcześniej nasiona. Olej nadaje się do wykorzystania jako dodatek spożywczy np. do sałatek.
- Wywar z nasion tobołka – aby uzyskać wywar również należ wysuszyć nasiona, następnie ok. 10-15 gram wrzucić do wody i zagotować aż do osiągnięcia temperatury wrzenia. Gotowy wywar odstawia się na około 5 godzin. Po upływie tego czasu wywar jest gotowy do spożycia. Można go spożywać do 6 razy dziennie, a jego działanie jest podobne jak działanie naparu.
- Liście tobołka jako dodatek do sałatek i zup – tobołki przerosłe posiadają liście o charakterystycznym, gorzkawym smaku. Mogą stanowić doskonały suplement diety, wzbogacający posiłek o źródło cennych składników i magnezu. Jako dodatek używa się świeżych liści, zbieranych przed zakwitnięciem rośliny.
- Koktajle/soki z liści tobołka – liście mogą stanowić również ciekawy dodatek do soków oraz koktajli przygotowanych z warzyw i owoców za pomocą blendera.
