Leukocyty, czyli inaczej krwinki białe są jednym z elementów morfotycznych krwi. Obok erytrocytów (czyli czerwonych krwinek) i trombocytów (płytki krwi) to upostaciowane składniki życiodajnego płynu w organizmach. Ich nadmiar lub niedobór powoduje poważne konsekwencje dla funkcjonowania.
CO TO SĄ DOKŁADNIE LEUKOCYTY?
Leukocyty są prawie bez barwy. Zdecydowanie jest ich mniej niż czerwonych krwinek. Są natomiast ruchliwe. Ich żywotność – w zależności od rodzaju – waha się w granicy od kilku dni (granulocyty) do nawet 20 lat (limfocyty typu B pamięci immunologicznej).
Pełnią znaczącą rolę w ochronie ciała przed szkodliwym działaniem patogenów takich jak bakterie czy wirusy. Każdy z leukocytów wykazuje ekspresję cząsteczki CD45, czyli antygenu różnicowania komórkowego (inaczej kompleks różnicowania od angielskiego cluster of differentiation). Za produkcję białych krwinek są odpowiedzialne: szpik kostny, węzły chłonne, grasica oraz śledziona.
LEUKOCYTY – PODZIAŁ
Podstawowy podział leukocytów dotyczy ich budowy, a dokładniej mówiąc ziarnistości. Można więc wyróżnić agranulocyty (bez ziarnistości) oraz granulocyty (z ziarnistością).
Bardziej szczegółowo rozróżnia się typy w obu podgrupach. Do agranulocytów należą limfocyty i monocyty. Natomiast granulocyty to neutrofile, eozynofile i bazofile.
Limfocyty stanowią około 25 – 33 % wszystkich leukocytów. Cechuje je okrągły kształt oraz posiadanie kulistych jąder. Dzielą się na Limfocyty B (dojrzewające w węzłach chłonnych) lub grudkach limfatycznych oraz limfocyty T. Ta druga grupa uszczegóławia się jeszcze bardziej na typ Th (powodujące odpowiedź immunologiczną organizmu), Tc (ich funkcją jest niszczenie wirusów) oraz Ts (ich niedobór wzmaga alergie, ponieważ są odpowiedzialne za zmniejszanie reakcji odpornościowej organizmu).
Monocyty stanowią 2 – 10 % leukocytów. Są z nich największe. Cechują się dużym jądrem. Mają – podobnie jak wszystkie granulocyty – zdolność fagocytozy (odpowiedzialnej za wzmacnianie odporności) oraz wytwarzania interferonów (białek spełniających ważne funkcje w walce z patogenami). Dojrzałe monocyty to makrofagi, które mogą przemieszczać się pomiędzy komórkami.
Najbardziej liczną grupę spośród leukocytów stanowią neutrofile. Jest ich aż od 54 do 62 % w organizmie. Jednocześnie żyją najkrócej spośród wszystkich krwinek białych, bo 2 do 4 dni. Powodem ich obumierania jest zatrucie bakteryjne. Są to fagocytujące granulocyty obojętnochłonne. Ich główna rola to ochrona przed drobnoustrojami. W przypadku pojawienia się stanu zapalnego są szybko namnażane. Odpowiadają za wytwarzanie ropy. Cechuje je ruch pełzakowaty. Ich jądro jest dzielone na 2 – 5 segmentów.
Eozynofile – w przeciwieństwie do neutrofilii – są kwasochłonne. Ich zadaniem jest niszczenie alergenów i innych białek obcych. Podczas zarażenia pasożytniczego są mocno namnażane. Fagocytują, co jest bardzo ważne w przypadku pojawienia się larw i jaj pasożytów. Neutrofile niszczą je. W przypadku alergii odpowiadają za jej łagodniejszy przebieg. Eozynofile cechuje ruch pełzakowaty. Ich jądro jest okularowe.
Bazofile natomiast stanowią mniej niż 1 % wszystkich leukocytów. Są to zasadochłonne granulocyty. Mają najmniejszą zdolność do fagocytozy. Poruszają się, ale ruchem innym niż pełzakowatym. Ich główną rolą jest produkcja interleukinę 4. Jest to substancja odpowiedzialna za pobudzanie limfocytów B oraz heparyny (organiczny związek przeciwzakrzepowy) i serotoniny (tzw. hormon szczęścia, czyli bardzo ważny neuroprzekaźnik w ośrodkowym układzie nerwowym).
BUDOWA LEUKOCYTÓW
Od krwinek czerwonych białe różnią się przede wszystkim rozmiarem. Są znacznie większe od erytrocytów. Budowa wewnętrzna cechuje się występowaniem jądra (różnego w zależności od rodzaju leukocytu). Dzięki temu mają swój własny metabolizm i mogą się namnażać. Jest to niezwykle ważne w procesach walki z infekcjami organizmu. W znaczącej części krwinek białych w cytoplazmie są dostrzegalne charakterystyczne ziarnistości (np. lizosomy zawierające enzymy). Są to granulocyty, które posiadają płatowate jądro. Dzielą się na trzy opisane wyżej podgrupy: obojętnochłonne neutrofile, zasadochłonne bazofile oraz kwasochłonne eozynofile.
Natomiast agranulocyty nie posiadają ziarnistości w cytoplazmie. Mają pojedyncze, najczęściej kuliste lub o kształcie nerkowatym jądro. Ich cytoplazma jest lekko zasadochłonna. Należą tu limfocyty oraz monocyty.
FUNKCJE LEUKOCYTÓW W ORGANIZMIE
Leukocyty to jeden z najistotniejszych elementów układu odpornościowego. Funkcje obrony organizmu przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi są pełnione dzięki trzem umiejętnościom:
- fagocytozie (jest to pochłanianie i trawienie komórek drobnoustrojów, a także martwych erytrocytów), która jest charakterystyczna dla leukocytów (poza limfocytami);
- odporności swoistej (dzięki produkcji przeciwciał, jak również reakcji limfocytów T);
- degranulacji oraz produkcji rodników.
JAKIE POWINNY BYĆ NORMY LEUKOCYTÓW WE KRWI?
Poziom leukocytów jest zmienny w zależności od czynników nie tylko fizjologicznych, ale także chorobowych. Do badania jest pobierana krew obwodowa z żyły. Prawidłowa liczba całkowita leukocytów we krwi dorosłego człowieka waha się od 4 do 10 tys./mm3 lub 4 do 10 G/L (4×109 do 10×109 w litrze krwi).
SKUTKI NIEDOBORÓW LUB NADMIARU LEUKOCYTÓW WE KRWI
Zarówno niedobór jak i nadprodukcja leukocytów we krwi jest stanem niepożądanym. Zmniejszona ilość białych krwinek to leukopenia. Natomiast nadmiar leukocytów to leukocytoza (hiperleukocytoza).
Leuokopenia jest wpisana w klasyfikacji ICD-10 jako agranulocytoza pod numerem D70. Pojawia się m.in. w przebiegu chorób onkologicznych takich jak białaczka. Może być także następstwem ciężkiego zatrucia organizmu szkodliwymi substancjami takimi jak: benzen, farby czy rozpuszczalniki. Także stany zapalne śledziony (jednego z organów produkujących leukocyty) moga prowadzić do obniżenia poziomu ich wytwarzania. Dodatkowo niedożywienie lub silne stresy powodują zaburzenia w produkcji białych krwinek.
Leukocytoza wpisana jest do klasyfikacji ICD-10 jako inne określone zaburzenia dotyczące krwinek białych pod numerem D72.8. W zależności od rodzaju leukocytów, które są nadmiernie namnażane można mówić o: neutrofilii, eozynofilii, limfocytozie, bazofilii lub monocytozie. Cechą danego zaburzenia jest zmniejszenie odporności w zakresie odpowiedzialności odpowiedniego rodzaju białych krwinek.
