Granulocyty – nazwa ta osobom, które nie interesują się fizjologią, może mówić niewiele. Ot, kolejny, dziwnie brzmiący medyczny termin. Tymczasem to właśnie struktury należące do granulocytów odpowiadają w znacznej części za ochronę naszego organizmu przez różnego typu zagrożeniami z zewnątrz. Tym niepozornym komórkom zawdzięczamy więcej, niż może nam się wydawać. W tym artykule postaramy się przybliżyć nieco naturę granulocytów i omówić funkcje, jakie spełniają w naszym układzie odpornościowym.
Czym są granulocyty?
Na początek warto pokrótce przeanalizować podział komórek odpornościowych, występujących w naszym organizmie. Wszystkie są produkowane przez układ limfatyczny (w szpiku kostnym, węzłach chłonnych, śledzionie i grasicy) i noszą wspólną nazwę leukocytów, lub białych krwinek. Celem każdej z nich jest obrona organizmu przez różnorakimi patogenami; korzystają one jednak z różnych mechanizmów i wykazują znaczące różnice w budowie morfologicznej.
Właśnie na podstawie tych różnic wyodrębniono dwie główne grupy leukocytów: agranulocyty i omawiane w tym artykule granulocyty. Osobom postronnym, słyszącym te nazwy, mogą nasuwać się skojarzenia z jakimś rodzajem granulek; rzeczywiście, to właśnie obecność w cytoplazmie wypełnionych różnymi substancjami kapsułek zwanych ziarnistościami, stanowi kryterium pozwalające na odróżnienie agranulocytów od granulocytów.
Do agranulocytów należą monocyty i wytwarzające przeciwciała limfocyty. Ich cytoplazma jest przejrzysta i pozbawiona ziarnistości. Natomiast granulocyty dzielą się na trzy grupy: najliczniejsze, bo stanowiące aż 70% wszystkich leukocytów neutrofile, występujące o wiele rzadziej eozynofile i, stanowiące najmniej liczną grupę, bazofile. Posiadają one ziarnistości, które jednak u każdej z grup mają nieco inne cechy.
Podział granulocytów
Nazwy poszczególnych grup granulocytów nie wzięły się znikąd. W trakcie badań mikroskopowych, komórki koloruje się różnymi substancjami barwiącymi, by były lepiej widoczne. Odkryto, że ziarnistości różnych granulocytów pochłaniają różne rodzaje barwników, w zależności od ich odczynu. I tak, komórki pochłaniające barwniki obojętne zostały nazwane neutrofilami, barwniki kwasowe – eozynofilami, a te, które pochłaniały barwniki zasadowe ochrzczono bazofilami. Przedstawiciele tych grup różnią się jednak od siebie nie tylko powinowactwem do substancji barwiących.
Neutrofile
Jak już zostało wspomniane, neutrofile stanowią 70% wszystkich naszych komórek odpornościowych. Są więc najliczniejszymi przedstawicielami układu immunologicznego. Pod mikroskopem nie są zbyt spektakularne – mają kształt kulek i średnicę około 15 mikrometrów. Ich ziarnistości są słabo widoczne, a jądro komórkowe w miarę dojrzewania dzieli się na segmenty. Główną funkcją neutrofilów jest odpowiedź immunologiczna na ataki bakterii, oraz innych patogenów natury komórkowej. Ich ziarnistości zawierają różne rodzaje substancji:
- w ziarnistościach pierwotnych znajdują się białka, takie jak hydrolazy i mieloperoksydaza, która stanowi cechę charakterystyczną tych ziarnstości
- ziarnistości wtórne, stanowiące 90% zawartości neutrofila, zawierają lizozym – białko, które zabija bakterie, niszcząc ich ściany komórkowe
- ziarnistości trzeciego rzędu wypełnione są żelatynazą, czyli białkiem rozkładającym żelatynę.
Poza tym komórki te posiadają zdolność fagocytozy, czyli pochłaniania wrogich komórek i trawienia ich w swoim wnętrzu.
Neutrofile nie żyją zbyt długo. Najczęściej krążą we krwi kilkanaście godzin, zanim ulegną samozniszczeniu (apoptozie). Mogą też przenikać do tkanek, gdzie po dniu lub dwóch również giną. Neutrofile, które zostały aktywowane i ruszyły do walki z patogenami, giną zaraz po ich zlikwidowaniu.
Eozynofile
Eozynofile to niezbyt liczne komórki, stanowiące od 1 do 4% wszystkich leukocytów. Są bardzo łatwo rozpoznawalne pod mikroskopem – mają duże rozmiary i jądra podzielone na dwa płaty, a ich wyraźnie zarysowane, kuliste ziarnistości, barwią się na intensywnie czerwony kolor.
Główną funkcją eozynofili jest powstrzymywanie stanów zapalnych i reakcji alergicznych. Ich ziarnistości zawierają enzymy rozkładające heparynę i histaminę – substancje, produkowane przez bazofile i komórki tuczne, odpowiadające za wywoływanie tych stanów. Eozynofile posiadają też, podobnie jak neutrofile, zdolność fagocytozy obcych komórek.
W sytuacjach bardzo intensywnych stanów alergicznych, we krwi może pojawić się bardzo dużo eozynofili. Sytuację taką nazywa się eozynofilią i odnotowuje, gdy ich udział wśród wszystkich leukocytów przekracza 4%.
Bazofile
Występujące bardzo rzadko (do 1% wszystkich leukocytów) bazofile barwią się pod mikroskopem na intensywnie fioletowy kolor. Ich ziarnistości mają nieregularne kształty, podobnie jak jądra komórkowe. Bazofile są małymi komórkami, dorastającymi do 10 mikrometrów średnicy i mają mocno okrągły kształt.
W ich ziarnistościach znajdują się naturalne antykoagulanty, takie jak histamina i heparyna. Substancje te odpowiadają za rozrzedzanie krwi w czasie infekcji i rozszerzanie naczyń krwionośnych – wywołują więc reakcje alergiczne. Bazofile posiadają też zdolność fagocytozy, jednak słabszą niż inne granulocyty.
Przy pewnych jednostkach chorobowych, takich jak cukrzyca czy nowotwory złośliwe, we krwi odnotowuje się podwyższony poziom bazofili, nazywany bazofilią.
Diapedeza
Zdolnością, którą posiadają wszystkie granulocyty, jest diapedeza, czyli umiejętność przeciskania się między komórkami nabłonka ścian naczyń krwionośnych, by przedostawać się do tkanek. Umiejętność tę posiadają też monocyty, nie potrafią tego natomiast limfocyty.
