Krew to jeden z rodzajów tkanki łącznej, występujący w postaci płynu ustrojowego, poruszającego się wewnątrz układu krwionośnego. Jest kluczowym elementem utrzymującym ciało ludzie przy życiu, pełni szereg istotnych funkcji, między innymi odpowiada za transport wewnątrz organizmu, jego ochronę, odżywianie, termoregulację.
Dorosły człowieka ma w ciele średnio 4–6 litrów krwi, dokładna ilość zależy od wagi i rozmiarów, zazwyczaj jest to koło 6-8% masy organizmu. Jest to tkanka dość sprawnie odnawiająca się, dopiero nagła utrata około 1/3 objętości prowadzi do stanów zagrożenia życia.
Skład krwi
Krew składa się z:
- elementów morfotycznych (krwinek)
- osacza (plazmy)
Krew – elementy morfotyczne
Inaczej zwane składnikami komórkowymi, stanowią około 45% objętości krwi. Można je podzielić na trzy podstawowe grupy:
- erytrocyty (czerwone krwinki)
- leukocyty (białe krwinki)
- trombocyty (płytki krwi)
Erytrocyty
Czerwone krwinki to najliczniejsze komórki krwi, zawierają barwnik, hemoglobinę, który umożliwia im wiązanie cząsteczek tlenu. To dzięki niemu erytrocyty mogą transportować tlen z płuc do tkanek. Od niego pochodzi również charakterystyczna czerwona barwa. W swojej budowie są bardzo elastyczne, potrafią wyginać się, tak by przeciskać się poprzez naczynia o średnicy mniejszej niż one same.
Powstają w szpiku kostnym, głównie kości płaskich oraz końców kości długich. W trakcie rozwoju tracą jądro komórkowe, co wydłuża ich żywotność i nabierają charakterystycznego kształtu dwuwklęsłego dysku. Przez 3-4 miesiące krążą wraz z krwią, wypełniając swoją fizjologiczną funkcję. Następnie są rozkładane w śledzionie, gdzie część elementów składowych zostaje poddana recyklingowi i tworzy nowe erytrocyty.
Leukocyty
Białe krwinki to kilka rodzajów komórek, które łączy wspólna funkcja obrony organizmu. Mają zdolność do ruchu, przez co mogą opuszczać naczynia krwionośne, oraz płynąc pod prąd krwi. Powstają głównie w szpiku kostnym.
Ich główne rodzaje to:
- granulocyty
- bazofile
- eozynofile
- neutrofile
- limfocyty
- monocyty
Granulocyty są pierwszą linią obrony organizmu i najliczniejszą grupą krwinek białych. Przystępuj do działania natychmiast po wykryciu zagrożenia, głównie poprzez fagocytowanie bakterii i innych obcych ciał. Są w stanie bardzo szybko się namnażać w odpowiedzi na zagrożenie.
Limfocyty potrzebują trochę więcej czasu, żeby zacząć działać. Limfocyty T oznaczają obce ciała i drobnoustroje jako te „do usunięcia”, inicjując odpowiedź komórkową. Limfocyty B z kolei odpowiadają za produkcję przeciwciał.
Monocyty to największe pośród białych krwinek, po dostaniu się do krwi rosną jeszcze bardziej, stając się makrofagami. Ich zadaniem jest czyszczenie, pochłaniają martwe komórki, ciała obce, bakterie, komórki oznaczone przykład przez limfocyty T lub przeciwciała, wszystko, czego nie powinno być w ciele.
Trombocyty
Płytki krwi powstają w szpiku kostnym, odrywając się od megakariocytu. Nie są tak naprawdę samodzielnymi komórkami, ale fragmentami cytoplazmy i organelli komórkowych otoczonymi błoną. Odpowiadają za powstawanie czopu, który zasklepia otwarte rany w ciągu kilku pierwszych minut krwawienia, a następnie aktywuje kolejne elementy systemowe związane z krzepnięciem krwi i zasklepianiem się ran.
Krew – osocze
Plazma krwi składa się w około 90% z wody. Resztę elementów stanowią różne kluczowe dla funkcjonowania organizmu elementy. Jest przede wszystkim medium transportowym, roznoszącym substancje od miejsca, gdzie powstają, tam gdzie powinny działać.
Dotyczy to głównie substancji odżywczych i witamin. Ponadto zawiera między innymi substraty do budowy przeciwciał, elementy układu krzepnięcia krwi, budulec dla innych tkanek. Zadań jest w praktyce ile samych elementów. Na szczególną uwagę zasługują też hormony, które regulują funkcjonowanie całego organizmu, docierając wraz z krwią do odpowiednich miejsc.
W skład osocza wodą wchodzą między innymi:
- albuminy
- globuliny
- hormony
- kwasy tłuszczowe
- lipoproteiny
- cholesterol
- glukoza
- witaminy
- dwutlenek węgla
- produkty metabolizmu
- jony
Funkcje krwi
Krew pełni wiele funkcji niezbędnych do prawidłowego działania organizmu, większość z nich ma na celu zapewnienie homeostazy, stałości warunków wewnętrznych odpowiednich do życia. Najważniejsze funkcje to:
- transportowa
- obronna
- udział w krzepnięciu i zasklepianiu ran
- regulacja temperatury ciała
- utrzymanie homeostazy
Krew – antygeny krwi
Każdy, kto zetknął się z kwestią przetaczania krwi, słyszał zapewne o antygenach. W skrócie są to uwarunkowane genetycznie polisacharydy wbudowane w błonkę komórkową. Ich obecność jest kluczowa dla odpowiedzi immunologicznej. W praktyce, jeśli antygeny zostaną rozpoznane jako obce, układ odpornościowy komórki, na których się znajdują. Mechanizm ten pożądany w przypadku obrony przed bakteriami i drobnoustrojami w przypadku przeszczepów i transfuzji może doprowadzić do tragedii.
Najbardziej znane są antygenu z układu AB0 występujące na wszystkich komórkach oraz układu Rh, charakterystyczne dla erytrocytów. Są to najsilniejsze antygeny, ich zgodność jest konieczna do przeprowadzenia transfuzji. Odrzucenie krwi dawcy skończy się zniszczeniem erytrocytów przez układ odpornościowy, co może prowadzić do stanu zagrożenia życia.
Krew – ciśnienie krwi
Ciśnieniem krwi określa się potocznie jej napór na ścianki tętnic. Jest to parametr istotny dla prawidłowego poruszania się krwi w ciele i jej skutecznego funkcjonowania. Zbyt niskie ciśnienie krwi może doprowadzić do niedokrwienia mózgu, drobnych krwotoków, a w skrajnym przypadku nawet wstrząsu. Zbyt wysokie ciśnienie obciąża układ krwionośny, prowadząc do choroby, której skutkiem mogą być jego przewlekłe uszkodzenia.
Anemia
Niedokrwistość, zwana inaczej anemią powstaje przez niedobór erytrocytów lub hemoglobiny. Może być spowodowana przez utratę krwi, zaburzenie w procesie wytwarzania erytrocytów lub ich skróconym czasem życia. Niedokrwistość uniemożliwia układowi krwionośnemu skuteczną pracę, obciążając go przy tym.
Do jej objawów należą między innymi:
- bladość błon i powłok skórnych
- osłabienie
- omdlenia
- zaburzenia rytmu serca
