Bradykardia to stan, w którym serce ludzkie bije zbyt wolno. Mówimy o niej wówczas, gdy częstość akcji serca spada poniżej 60 uderzeń na minutę. Prawidłowa ilość uderzeń serca powinna mieścić się w granicach od 60 do 100 na minutę.
Wyróżnić można bradykardię fizjologiczną i patologiczną. Fizjologiczna jest naturalnym zjawiskiem występującym u każdego człowieka. Nie powoduje znacznych objawów ani nie wymaga podejmowania leczenia. Może pojawić się np. u osób młodych, wytrenowanych sportowców lub podczas snu. Patologiczna z kolei daje widoczne objawy i związana jest przeważnie z dolegliwościami sercowymi.
Uznaje się, że bradykardia nie jest oddzielną chorobą, natomiast może współwystępować z chorobą serca.
Przyczyny bradykardii
Za najczęstsze przyczyny tego stanu uznaje się wady mięśnia sercowego lub upośledzenie jego pracy. Mogą to być zaburzenia wytwarzania impulsów, które powodują i utrzymują prawidłową akcję serca lub zaburzenia przewodzenia tych impulsów. Uznaje się, że patologiczne obniżenie częstości akcji serca spowodowane jest bardzo często włóknieniem węzła przedsionkowo-zatokowego. 2 główne typy zaburzeń, które powodują bradykardię, to bloki serca oraz choroba węzła zatokowego.
Bradykardię mogą powodować również:
- choroba niedokrwienna serca
- niedoczynność tarczycy – niskie stężenie hormonu gruczoły tarczowego
- nadmierne stężenie potasu we krwi (i inne zaburzenia elektrolitowe)
- zaburzenia pracy układu bodźcotwórczego
- nadciśnienie
- przyjmowanie niektórych leków (bradykardia polekowa)
- borelioza
- zapalenie mięśnia sercowego
- napadowe migotanie przedsionków
- zwiększona aktywność nerwu błędnego
- niektóre infekcje
Za najbardziej zagrożoną grupę osób uważa się ludzi po 60 roku życia. U osób starszych bardzo często można spotkać się ze zjawiskiem naprzemiennego przyspieszania i zwalniania akcji serca, co zwane jest jako zespół tachykardia-bradykardia.
Bradykardia również często występuje u osób po świeżym zawale serca. Szacuje się, że około 15-20% takich pacjentów wykazuje patologiczny stan, który jednak w tym przypadku ma charakter przemijający i należy do objawów początkowych.
Bradykardia – objawy
Objawy związane są z wystąpieniem bradykardii patologicznej, podczas której serce wypompowuje niewystarczająco ilość krwi, a tym samym tlenu. Początkowo występują objawy łagodne, takie jak duszność czy mroczki przed oczami. Z czasem objawy ulegają nasileniu, co objawia się omdleniami i utratą świadomości. Najbardziej poważnym objawem – w skrajnych przypadkach – jest zatrzymanie akcji serca. Do pozostałych można zaliczyć:
- brak energii do wykonywania czynności codziennych
- spowolnione funkcjonowanie organizmu
- znaczne zmniejszenie wydolności fizycznej
- ból w klatce piersiowej
- zaburzenia snu
- problemy z pamięcią
- problemy z oddychaniem
Wszystkie wyżej wymienione objawy mogą być efektem wielu innych chorób. Właśnie dlatego bardzo ważne jest prawidłowe rozpoznanie bradykardii i zróżnicowanie tego stanu z pozostałymi, możliwymi chorobami i dolegliwościami.
Osoby posiadające zdrowy mięsień sercowy zwykle nie wymagają leczenia i całkiem dobrze znoszą bradykardię.
Bradykardia – diagnoza
Bradykardię najczęściej rozpoznaje się podczas badania EKG. Z kolei jeśli występuje napadowo, wówczas skuteczne jest badanie Holtera. Jest to inaczej badanie elektrokardiograficzne, które polega na monitorowaniu pracy serca przez całą dobę lub dłużej – w zależności od potrzeb pacjenta.
Bardzo często dodatkowo wykonuje się ECHO serca i USG. Te badania umożliwiają wykrycie wad w budowie strukturalnej serca lub wykrycie jego upośledzonej pracy, co często jest przyczyną bradykardii.
Bradykardia – leczenie
Decyzję o rozpoczęciu leczenia zawsze podejmuje lekarz po zapoznaniu się z przypadkiem konkretnego pacjenta. Współcześnie nie istnieją leki powodujące bezpieczne przyspieszenie akcji serca. Właśnie dlatego najczęściej stosowaną metodą leczniczą jest wstawianie pacjentom stymulatorów serca (częściej zwane rozrusznikami). Leczenie farmakologiczne stosowane jest przede wszystkim u osób z lekką bradykardią, która nie spowodowała jeszcze poważnych objawów ani nie jest przyczyną powikłań.
Rozrusznik serca jest urządzeniem niezwykle inteligentnym, ponieważ na bieżąco monitoruje pracę serca i wysyła impulsy elektryczne wówczas, gdy jest to konieczne. Urządzenie dostosowuje również częstotliwość stymulacji do indywidualnych potrzeb pacjenta. Operowany chory wymaga jednak regularnego nadzoru kardiologa, co wiąże się z wizytami kontrolnymi średnio co 6-12 miesięcy. Bateria w urządzeniu wymieniana jest co kilka lat.
Pacjentom znajdującym się w bardzo ciężkim stanie podaje się dożylnie atropinę.
Leczenie jest niezwykle ważnym elementem życia osoby cierpiącej na bradykardię, ponieważ nieleczona może prowadzić do wielu powikłań takich jak udar mózgu, zator obwodowy czy zatrzymanie krążenia.
Spadek częstości akcji serca u noworodków
Ciekawostką jest, że bradykardia może wystąpić u noworodków, a nawet u dzieci nienarodzonych. U płodu najczęstszą przyczyną jest zespół Edwardsa, natomiast u noworodków – ucisk na główkę dziecka podczas porodu.
