Zawał płuca jest rzadkim schorzeniem związanym z zatorem tworzącym się w tętnicach płucnych, tętnicach oskrzelowych lub ich odnogach. Zasadniczo nasze płuca są doskonale ukrwionymi narządami, w których przepływ krwi ma charakter płynny, lecz czasem dochodzi do niedrożności naczyń, czyli do zablokowania ich tzw. materiałem zatorowym różnego pochodzenia, który ma postać niebezpiecznej skrzepliny. Materiałem zatorowym mogą być:
- ciała obce;
- fragmenty tkanki tłuszczowej;
- powietrze (dostaje się do żyły np. w wyniku założenia cewnika);
- płyn owodniowy u ciężarnych (gdy łożysko odkleja się zbyt szybko);
- komórki rakowe.
W wyniku zawału płuca dochodzi do całkowitego bądź częściowego obumarcia narządu, ponieważ krew przestaje swobodnie napływać w to miejsce. Ryzyko tej poważnej przypadłości jest zwielokrotnione u osób ciepiących na dolegliwości związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu sercowo-naczyniowego.
Zawał płuca – przyczyny powstawania
Najczęstszym powodem występowania u pacjentów zawału płuca jest zator tętnicy płucnej. Wówczas tętnica lub któreś z jej rozgałęzień zostają zablokowane przez skrzepłą krew. Spowodowana takim stanem niewydolność krążeniowa jest poważnym zagrożeniem dla życia pacjenta, zatem w takich przypadkach kluczowa jest błyskawiczna diagnostyka oraz interwencja medyczna. Zator tętnicy płucnej w większości przypadków wiąże się z zakrzepicą żył głębokich w dolnych kończynach.
Skrzeplina wędruje wraz z krwią do prawej komory serca, a następnie do płuc. Taka sytuacja stwarza zagrożenie zawałem płuca, lecz niekoniecznie musi do niego dojść (dzieje się tak wyłącznie u ok. 15% osób z tego typu niedrożnością). Nasze płuca korzystają bowiem z własnego systemu ochrony, który jest wspierany przez dwa samodzielne układy tętnicze (krew dostaje się do płuc z dwóch źródeł: z tętnic płucnych oraz z tętnic oskrzelowych- oznacza to, że nawet, jeśli jedna strona zostanie zablokowana, płuca nie zawsze będą całkowicie odcięte od transportu krwi z tlenem).
W praktyce okazuje się, że w przypadku niewydolności jednego z układów, drugi przejmuje niejako jego funkcje, pracując na wyższych obrotach. By zatem doszło do zawału płuca oba układy jednocześnie muszą pozostawać w stanie całkowitej albo częściowej dysfunkcji. Na ryzyko zawału płuca szczególnie narażeni są pacjenci z miażdżycą, ale czynników zwiększających prawdopodobieństwo schorzenia jest znacznie więcej. Należą do nich także:
- długotrwałe unieruchomienie lub pozostawanie w jednej pozycji przez dłuższy czas;
- schorzenia serca;
- przebyta zakrzepica żylna;
- choroby związane z powstawaniem skrzepów krwi (np. trombofilia);
- otyłość;
- ciąża i połóg;
- nowotwory;
- przyjmowanie leków zwiększających krzepliwość krwi;
- palenie tytoniu;
- złamania miednicy lub kości długich.
Dodatkowo ryzyko zawału płuca rośnie wraz z wiekiem.
Zawał płuca – objawy
Wiele z objawów zawału płuca ma charakter nagły, napadowy. Do najbardziej powszechnych i rozpoznawanych symptomów należą:
- przyspieszone bicie serca i napady duszności, rzadziej omdlenia;
- płytki, szybki oddech;
- ból w klatce piersiowej w okolicy mostka;
- suchy kaszel, czasem połączony z odpluwaniem krwi;
- sine zabarwienie ciała;
- odczuwanie silnego niepokoju i towarzyszącego poczucia zagrożenia.
W razie wystąpienia niepokojących dolegliwości, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Zawał płuca – rozpoznawanie
Ponieważ zawał płuca rodzi poważne zagrożenia życia pacjenta, szczególnie istotna jest szybka reakcja oraz zdiagnozowanie problemu. Pacjentowi, który zgłosi się do lekarza w pierwszej kolejności pobierana jest krew do badania. Badaniem ilustrującym stan tętnic płucnych jest natomiast angio-TK, czyli tomografia komputerowa, w przypadku której podaje się osobie, uskarżającej się na dolegliwości wymienione powyżej, kontrast.
W ten sposób można zlokalizować źródło problemu i wykryć materiał zatorowy zgromadzony w tętnicy. Dodatkowo można wykonać badanie EKG oraz badanie echa serca (badanie echokardiograficzne).
Zawał płuca – metody leczenia
Jeżeli u danego pacjenta zdiagnozowano zawał płuca, w pierwszej kolejności wdrażane są farmakoterapia oraz podawanie tlenu. Pacjent przyjmuje wówczas leki zmierzające do udrożnienia zatkanych naczyń poprzez rozrzedzanie skrzepniętej krwi. Do leków pomocnych w leczeniu zawału płuca należą:
- heparyna;
- antykoagulanty;
- medykamenty trombolityczne („rozpuszczające” skrzepy).
Czasem lekoterapia nie daje spodziewanych rezultatów lub też stan pacjenta wymaga operacyjnego usunięcia zatoru w naczyniu. Obecnie zakłada się również specjalne filtry w głównej dolnej żyle, których zadaniem jest niwelowanie problemu w zarodku, poprzez wczesne wykrywanie niebezpiecznych materiałów zatorowych. W skrajnych przypadkach konieczne staje się nawet usunięcie całego płuca lub jego fragmentu. Praktyka dowodzi, że pacjenci pozbawieni płuca mogą normalnie funkcjonować bez odczuwania jakiegokolwiek dyskomfortu, pod warunkiem, że prowadzą stosunkowo mało forsowny tryb życia. Zabieg usuwania płuca jest bezpieczny.
Zawał płuca – działania zmniejszające ryzyko wystąpienia
Aby zminimalizować prawdopodobieństwo wystąpienia zawału płuca należy:
- dbać o zdrową, zbilansowaną dietę;
- zażywać aktywności fizycznej;
- utrzymywać prawidłową masę ciała;
- zmienić nawyki związane z długotrwałym pozostawaniem w jednej pozycji.
