Hipotonia ortostatyczna jest nazywana również hipotensją ortostatyczną. Wiąże się z nagłymi spadkami ciśnienia wywołanymi zmianą pozycji ciała. Schorzenie jest dokuczliwe dla cierpiących na nie osób, ponieważ powoduje zawroty głowy oraz osłabienie. W wyniku tych przypadłości znacznie pogarsza się jakość życia chorego, a nawet może się on zmagać ze stanami nerwicowymi związanymi z obawą przed samodzielnym wychodzeniem z domu i gorszym samopoczuciem w miejscach publicznych. Im szybciej zdiagnozowany zostanie problem, tym szybciej będzie można pomóc pacjentowi wrócić do normalności.
Hipotonia ortostatyczna – charakter schorzenia
Gdy przez dłuższy czas pozostajemy w pozycji leżącej, krew rozkłada się równomiernie we wszystkich partiach ciała, lecz, jeśli gwałtownie wstaniemy, krew odpływa do dolnych partii. Drastyczne obniżenie ciśnienia krwi w górnych częściach organizmu, zwłaszcza w głowie, może mieć zatem przykre następstwa u osób cierpiących na hipotonię ortostatyczną.
U zdrowych osób organizm posiada pewne mechanizmy obronne, które sprawiają, że serce przyspiesza, pompując więcej krwi do mózgu. Efekt jest taki, że do mózgu napływa co prawda mniejsza ilość krwi niż wcześniej, ale dostaje się tam z większą częstotliwością i dzięki temu nie następuje przykra reakcja związana z nagłym odcięciem lub częściowym odcięciem przepływu krwi do mózgu. Jednakże u osób zmagających się z hipotonią ortostatyczną, mechanizmy obronne ciała nie spełniają swoich funkcji.
Hipotonia ortostatyczna – przyczyny choroby
Choroba może być skutkiem zbyt niskiego ciśnienia albo nieprawidłowej pracy serca. Niskie ciśnienie często jest spowodowane:
- brakiem odpowiedniego nawodnienia organizmu (zwłaszcza w upalne dni);
- występowaniem niskiego ciśnienia u członków rodziny (jest ono dziedziczne);
- przyjmowaniem leków obniżających ciśnienie (np. nitrogliceryna, viagra);
- innymi schorzeniami (np. choroby układu krążenia, cukrzyca, padaczka, anemia, niedoczynność tarczycy, choroba Parkinsona etc.).
Brak przyspieszenia pracy serca w razie nagłej zmiany pozycji ciała jest natomiast często wynikiem przyjmowania leków blokujących działanie receptorów. Leki te stosuje się np. w terapii związanej z nadciśnieniem tętniczym czy chorobą niedokrwienną serca. Dlatego też hipotonia ortostatyczna często pojawia się, gdy pacjent rozpoczyna lekoterapię związaną z innego rodzaju schorzeniami.
Hipotonia ortostatyczna – objawy
Warto podkreślić, że hipotensja ortostatyczna nie oznacza niskiego ciśnienia przez cały czas, lecz jego nagłe spadki, zatem, bezpośrednio po gwałtownej reakcji, ciśnienie się uspokaja i wraca do normy. Objawów choroby jest wiele. Wśród nich wymienia się mianowicie:
- zawroty głowy;
- zmęczenie bez wyraźnej przyczyny;
- chwilowe utraty przytomności;
- ból w klatce piersiowej;
- mroczki przed oczami;
- zaburzenia równowagi;
- zaburzenia czynności widzenia.
Żadnych objawów nie należy lekceważyć, lecz utrata przytomności bezwzględnie powinna zostać skonsultowana ze specjalistą.
Hipotonia ortostatyczna – diagnozowanie
W diagnostyce pojawia się pojęcie tzw. próby ortostatycznej. To nic innego, jak kontrolowana pionizacja pacjenta połączona z obserwacją jego reakcji. Jednocześnie zapisuje się wyniki pomiaru ciśnienia w pozycji leżącej (ciśnienie wyjściowe), a następnie wyniki pomiaru ciśnienia bezpośrednio po pionizacji. Informacje te pozwalają lekarzowi ocenić stan pacjenta oraz dokonać diagnozy. Z hipotonią ortostatyczną mamy bowiem do czynienia, gdy:
- ciśnienie skurczowe spadnie poniżej 90 mmHg;
- ciśnienie skurczowe zanotuje spadek o co najmniej 20 mmHg;
- ciśnienie rozkurczowe zanotuje spadek o co najmniej 10 mmHg.
Hipotonia ortostatyczna – sposoby leczenia
Hipotonia ortostatyczna jako taka nie stwarza poważnych zagrożeń dla życia pacjenta. Powoduje jednak szereg zagrożeń innego rodzaju. Podczas niekontrolowanych upadków można bowiem nabawić się guzów, siniaków oraz bardziej niebezpiecznych urazów. Szczególnie groźne są upadki, podczas których chory może przewrócić się na ostre przedmioty lub doznać kontuzji głowy, np. uderzyć się mocno w potylicę, co rodzi już bardzo poważne ryzyko.
Dla chorych najgorsze są omdlenia poza bezpieczną strefą komfortu, czyli np. w miejscach publicznych, pośród obcych osób, które nie zawsze będą w stanie udzielić fachowej pierwszej pomocy. W pacjentach może to zatem rodzić frustracje oraz rozmaite stany psychiczne, nawet związane z depresją lub celowym stronieniem od wychodzenia z domu i życia społecznego. W szczególnie nasilonych objawach hipotonii ortostatycznej koniecznie należy poddać się leczeniu. W farmakologii stosuje się przede wszystkim:
- midodrynę (obkurcza naczynia krwionośne);
- fludrokortyzon (zatrzymuje wodę oraz sód w organizmie).
Jeśli hipotonia ortostatyczna wiąże się z innym schorzeniem u danego pacjenta, wówczas leczenie koncentruje się wokół zniwelowania głównego problemu. Jeśli z kolei nagłe spadki ciśnienia powoduje przyjmowanie określonych leków, zmienia się pacjentowi farmaceutyki na takie, które nie niosą za sobą dolegliwości.
Stosuje się również tzw. trening ortostatyczny (kontrolowane zmiany pozycji ciała połączone ze stopniowym wydłużaniem czasu spędzonego w pozycji stojącej). W bardzo trudnych przypadkach hipotonii ortostatycznej przeprowadza się zabieg polegający na wszczepieniu sztucznego stymulatora, lecz takie rozwiązanie jest ostatecznością.
Hipotonia ortostatyczna – metody zapobiegania
Każdy pacjent doraźnie może walczyć z nagłymi spadkami ciśnienia poprzez następujące czynności:
- obserwacja i nauczenie się reakcji własnego organizmu;
- unikanie dusznych pomieszczeń i zbyt wysokich temperatur;
- picie dużej ilości wody;
- stopniowe i powolne wstawanie z fazą przejściową: pozycją siedzącą.