Hiperurykemia to nadmierne stężenie kwasu moczowego we krwi. Kwas moczowy powstaje w organizmie w wyniku metabolizmu zasad purynowych oraz kwasów nukleinowych. Fizjologicznie wydalany jest z organizmu wraz z moczem. Niewielkie ilości kwasu moczowego, które dostały się do przewodu pokarmowego są natomiast usuwane wraz z kałem.
W krwi obecność kwasu moczowego nie powinna przekraczać wyznaczonej normy, tj. 7 miligramów na decylitr krwi. Jeśli kwasu moczowego jest więcej, można stwierdzić wystąpienie hiperurykemii. Występuje niezależnie od płci oraz wieku. Choroba może być wrodzona lub nabyta.
Hiperurykemia – przyczyny powstawania
Przyczyny schorzenia mogą być trzy:
- nadmierne wytwarzanie kwasu moczowego;
- zbyt male wydalanie kwasu moczowego;
- nadmierne wytwarzanie w połączeniu ze zbyt małym wydalaniem.
Hiperurykemia o podłożu genetycznym powstaje w wyniku nieprawidłowości w pracy enzymów odpowiedzialnych za metabolizm związków purynowych. Przykładem hiperurykemii wrodzonej jest ta wynikająca z choroby określanej jako zespół Lescha-Nyhana. Z kolei hiperurykemia nabyta może wiązać się z licznymi schorzeniami i czynnikami, takimi jak:
- nadciśnienie tętnicze;
- niedoczynność tarczycy;
- niewydolność nerkowa;
- zbyt duża masa ciała;
- spożywanie wyrobów alkoholowych w stopniu ponadprzeciętnym;
- spożywanie zbyt dużej ilości jedzenia zawierającego puryny, jak np. czerwonego mięsa;
- stosowanie leków antynowotworowych;
- stosowanie innych leków podwyższających stężenie kwasu moczowego we krwi (np. cyklosporyna, kwas acetylosalicylowy);
- zbyt forsowna aktywność fizyczna.
Hiperurykemia – objawy
Niestety u większości pacjentów choroba przebiega początkowo bezobjawowo. Konkretne symptomy występują wówczas dopiero, gdy dojdzie do niebezpiecznych powikłań (jak dna moczanowa czy kamica nerkowa). Dna moczanowa to zapalenia stawów związane z odkładaniem się w nich moczanu sodu. Przypadłość może być bardzo bolesna, a jej objawami są zazwyczaj:
- trudności z poruszaniem się i sztywność stawów;
- ból stawów;
- obrzęki stawowe.
Nieprzyjemna i powodująca spory dyskomfort jest także kamica nerkowa. Mówimy o niej, gdy w układzie moczowym odkładają się niewydalone złogi moczanowe. Objawami kamicy nerkowej są:
- bóle brzucha, pachwin i lędźwi (znaczne natężenie bólowe);
- trudności z oddawaniem moczu oraz ból przy wypróżnianiu;
- ślady krwi w wydalanym moczu;
- nudności.
Hiperurykemia – diagnostyka
Pacjent z niepokojącymi objawami i podejrzeniem hiperurykemii powinien w pierwszej kolejności zostać skierowany na badanie moczu. O chorobie będzie świadczyło oczywiście zbyt wysokie stężenie kwasu moczowego we krwi, lecz czasami dodatkowo kieruje się pacjenta na pomiar zawartości kwasu moczowego w samym moczu, gdyż wyniki badania również dadzą lekarzowi pewien ogląd sytuacji. Czynności diagnostyczne w zakresie hiperurykemii uzależnione są także od tego, z jaką przypadłością się ona wiąże.
Gdy pacjent cierpi na dnę moczanową, pobiera się do badania płyn ze struktur stawowych, by ustalić poziom obciążenia moczanem sodu. Z kolei u chorych z kamicą nerkową zleca się badania obrazowe, jak ultrasonografia, która pozwala na podgląd układu moczowego w USG. Dzięki temu możliwe jest zlokalizowanie i określenie rozmiarów złogów moczanowych zalegających w układzie moczowym.
Hiperurykemia – metody leczenia
Nie zawsze konieczne jest podjęcie konkretnego leczenia, ponieważ z łagodną formą hiperurykemii pacjenci mogą spokojnie funkcjonować i prowadzić zadowalający tryb życia. Jeżeli choroba nie daje żadnych dokuczliwych symptomów i nie utrudnia codziennej egzystencji, wystarczy kontrolować stężenie kwasu moczowego we krwi.
Zaniepokoić powinniśmy się wtedy, gdy poziom kwasu moczowego we krwi przekroczy 12 mg/dl. Jest to punkt graniczny, który staje się impulsem do podjęcia obligatoryjnego leczenia. Leczenie hiperurykemii polega głównie na stosowaniu środków farmaceutycznych, jeżeli jednak choroba jest wypadkową innego schorzenia, to należy skupić się na leczeniu pierwotnego źródła dolegliwości pacjenta (np. cukrzycy).
W przypadku pacjentów, u których stwierdzono występowanie dny moczanowej, postępowanie jest specyficzne. W celu łagodzenia napadów dny moczanowej podaje się bowiem leki zapobiegające atakom (np. leki przeciwzapalne niesteroidowe, kolchicyna). Drugą grupę leków w leczeniu dny moczanowej stosuje się w celu obniżenia stężenia kwasu moczowego w osoczu ( do tej grupy należą np. febuksostat i probenecyd).
Hiperurykemia – działania profilaktyczne
By uniknąć nieustannych wizyt u lekarza oraz przyjmowania środków farmaceutycznych, pacjenci mogą podjąć szereg działań profilaktycznych sprzyjających utrzymywaniu się prawidłowego stężenia kwasu moczowego we krwi. Wiąże się to z tzw. higienicznym sposobem życia oraz rezygnacją z pewnych niezdrowych przyzwyczajeń, lecz w konsekwencji daje szansę uniknięcia przykrych dolegliwości. Profilaktyka powinna polegać m.in. na:
- zażywaniu umiarkowanej aktywności fizycznej i utrzymywaniu prawidłowej masy ciała;
- ograniczeniu spożycia alkoholu;
- unikaniu podrobów i czerwonego mięsa;
- rezygnacji z przesłodzonych produktów żywnościowych.
