Tętniak zapalny (tętniak mykotyczny) to groźne powikłanie po infekcji zapalenia wsierdzia. Pojawia się u około 2 – 3 % osób, które przebyły taką infekcję. W 1885 roku został opisany przez dr Oslera pierwszy przypadek pacjenta, u którego pojawił się tętniak w kształcie grzyba (stąd druga nazwa – w tłumaczeniu „grzybokształtny”). Ponieważ określenie „mykotyczny” dotyczy także innych stanów np. zakażeń wywołanych grzybami, bardziej popularna nazwa tego rodzaju tętniaka to „zapalny”.
PRZYCZYNY POJAWIENIA SIĘ TĘTNIAKA ZAPALNEGO
Za rozwój tętniaka zapalnego odpowiadają namnażające się mikroorganizmy (bakterie) obecne we krwi wewnątrz ścian tętnic, w ich naczyniach odżywczych. Stan infekcyjny pojawia się w mięśniu sercowym. Nawet po jego wyleczeniu tętniak zapalny może rozwinąć się w zasadzie w każdej tętnicy w organizmie. Większość przypadków dotyczy jednak dużych i średnich naczyń. Stwierdzono, że około 65 % spośród wszystkich tętniaków zapalnych umiejscawia się w tętnicach wewnątrzczaszkowych. Przede wszystkim dotyczy to tętnic środkowych mózgu. Mniejszy odsetek tego rodzaju tętniaka występuje w naczyniach krwionośnych w tułowiu oraz kończynach górnych i dolnych.
Rozwój tętniaka zapalnego może dotyczyć zarówno naczynia pierwotnie prawidłowego, jak i zmienionego wcześniej z powodu wady anatomicznej lub uszkodzenia w wyniku urazu. W obu przypadkach stan infekcji wywołuje zmiany prowadzące do powstania poszerzania się światła tętnicy. Ma ono trwały charakter.
Głównym nośnikiem zakażenia prowadzącego do powstania tętniaka zapalnego jest grupa gram dodatnich gronkowców. Szczególnie groźny jest gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus). Bakteria ta przenosi się z wsierdzia wraz z skrzepliną zawierającą konglomerat drobnoustrojów, włóknika, płytek krwi, a także zainfekowanych komórek. W wyniku tego dochodzi do zatkania światła tętnicy. Powstaje wówczas groźny zator.
JAK OBJAWIA SIĘ TĘTNIAK ZAPALNY?
Tętniak zapalny powoduje niespecyficzne objawy podobne do innych dolegliwości. Wynika to ze stanu zapalnego oraz poszerzenia obwodu tętnicy.
Do wizyty lekarskiej i wykonania szczegółowych badań powinny skłonić pacjenta takie stany jak:
- gorączka,
- zwiększona ilość białych ciałek we krwi (leukocytoza),
- ubytki neurologiczne właściwe okolicy, w której powstał tętniak, np. niedowład kończyn, drętwienie (przypominające dolegliwości świadczące o udarze mózgu),
- wyczuwalny guz w badaniu palpacyjnym (na brzucha lub kończynach).
Na początku choroby objawy mogą prowadzić do stwierdzenia innych schorzeń i leczenia w tym kierunku. Konsekwencje nadal rosnącego w tej sytuacji tętniaka zapalnego mogą być znaczące.
Pęknięcie ściany naczynia powoduje wylew krwi a w konsekwencji nawet śmierć. Statystyki podają, że zgon dotyczy około 60 % ze zbyt późno wykrytym tętniakiem zapalnym. Jeżeli tętniak nie pęknie jest większe prawdopodobieństwa przeżycia (do 70 %). Natomiast w przypadku pęknięcia tętniaka wzrasta znacząco ryzyko śmierci (nawet, jeżeli zostało poczynione rozpoznanie i wdrożone odpowiednie leczenie) – nawet do 80 %.
TĘTNIAK ZAPALNY – CZYNNIKI RYZYKA
Do głównych czynników zwiększających ryzyko powstania tętniaka zapalnego należą:
- nadciśnienie tętnicze,
- przyjmowanie nikotyny (np. palenie papierosów, także bierny nikotynizm),
- znaczne nadużywanie alkoholu,
- choroby powodujące powstanie struktury kolagenu (kolagenozy),
- torbiele na nerce,
- wady rozwojowe dotykające naczynia (np. zwężenia lub asymetria tętnic).
W JAKI SPOSÓB DIAGNOZUJE SIĘ I LECZY TĘTNIAKA ZAPALNEGO?
Do stwierdzenia pojawienia się tętniaka zapalnego – obok badania palpacyjnego – lekarz zleca diagnostykę obrazową w zależności od lokalizacji zmiany. W celu dokładnego zbadania miejsca zmiany można wykonać USG, zdjęcie rentgenowskie, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Wykonywane są również badania morfologii krwi, w celu określenia możliwej przyczyny tętniaka.
W większości przypadków tętniak zapalny ulega zmniejszeniu lub całkowicie się cofa w wyniku zastosowania odpowiednio dobranej antybiotykoterapii. Konieczne jest wykonanie antybiogramu w celu dobrania odpowiedniego rodzaju leku. Przyjmowanie antybiotyków powoduje również cofnięcie się objawy towarzyszących (jak na przykład gorączka).
Jeżeli tętniakowi zapalnemu towarzyszą objawy neurologiczne, dodatkowo wykonuje się angiografię naczyń mózgowych.
Jeżeli tętniak jest znacznych rozmiarów i pozwala na to lokalizacja, choroby współwystępujące, ogólny stan pacjenta oraz wyniki badań dodatkowych, może być wykonany zabieg neurochirurgiczne. W przypadku tętniaka zapalnego w mózgu konieczne jest otwarcie czaszki i założenie tzw. klipsa naczyniowego. Powoduje to odcięcie tętniaka od naczynia, na którym powstał. Drugą metodą jest wykrzepienie krwi we wnętrzu tętniaka, czyli jego embolizacja.
Dodatkowo ważne jest, aby usunięta została przyczyna bezpośrednia pojawienia się tętniaka. Dokonuje się to poprzez usunięcie wegetacji obecnej na zastawce serca. Zabieg ten zostaje wykonany przed zaopatrzeniem tętniaka lub po jego zaopatrzeniu, w zależności od stanu pacjenta..
