Pęknięcie wolnej ściany serca nie jest schorzeniem samoistnym, lecz może wystąpić jako powikłanie po zawale serca. Obecnie, dzięki specjalistycznej diagnostyce i rozwiniętych technikach medycznych, na szczęście dochodzi do niego bardzo rzadko. Niemniej jednak pęknięcie wolnej ściany serca jest niezwykle niebezpieczne i rodzi poważne zagrożenie życia, a nie sposób przewidzieć wystąpienia powikłania.
Istnieją jednak czynniki, które sprawiają, że dane osoby są szczególnie narażone na ryzyko tej przypadłości. Przede wszystkim, pęknięcie wolnej ściany serca występuje zwykle u osób starszych (po 60. roku życia). Statystycznie bardziej obciążone są kobiety. Wymienia się tutaj ponadto także następujące czynniki ryzyka:
- wysokie ciśnienie tętnicze krwi;
- przejście tzw. zawału pełnościennego (martwica całego mięśnia komory);
- zawał przebyty po raz pierwszy w życiu;
- przyjmowanie glikokortykosteroidów lub niesteroidowych leków przeznaczonych do zwalczania stanów zapalnych;
- fibrynolityczne leczenie zawału (stosowanie leków mających na celu rozpuszczenie skrzepów zgromadzonych w blaszce miażdżycowej);
- zbyt późna reakcja na zawał pacjenta, przyjęcie na oddział i podjęcie walki z zawałem po dłuższym czasie (między 12. a 24. godziną od wystąpienia zawału).
U niektórych pacjentów ryzyko wystąpienia pęknięcia wolnej ściany serca jest natomiast znacznie mniejsze niż u innych. Dzieje się tak, gdy:
- pacjent przeszedł już kilka zawałów (w ich wyniku powstają blizny pozawałowe, które mocniej spajają ściany);
- u pacjenta wystąpił tzw. przerost mięśniówki komór w wyniku nadciśnienia tętniczego (ściany komory są wówczas grubsze i mniej podatne na pęknięcia);
- pacjent cierpiał na długotrwałą chorobę niedokrwienną serca, w wyniku której wytworzyło się tzw. krążenie oboczne, które zminimalizowało niedokrwienie serca podczas zawału.
Niezależnie od tego, czy znajdujemy się w grupie ryzyka, czy też nie, każde dolegliwości związane z bólem serca i gorszym samopoczuciem powinny być konsultowane z lekarzem, w możliwie najszybszym czasie. Pęknięcie wolnej ściany serca w dużej mierze zależy bowiem od szybkości reakcji i upływu czasu.
Pęknięcie wolnej ściany serca – przyczyny
Jak wspomniano, przypadłość ta powstaje w wyniku zawału serca. Zawał powoduje martwicę mięśnia sercowego, do którego nie dopływa dostateczna ilość krwi. Mięsień sercowy jest wtedy osłabiony, zaś do pęknięcia dochodzi w ciągu kilku dni po zawale. Oprócz zawału serca wymienia się jeszcze inne przyczyny pęknięcia wolnej ściany serca, takie jak:
- infekcyjne zapalenie wsierdzia;
- nowotwory serca;
- rozwarstwienie aorty;
- tzw. uszkodzenia jatrogenne (powstałe w wyniku zabiegów na otwartym sercu lub wszczepiania do serca urządzeń wspomagających jego pracę);
- inne urazy serca.
Pęknięcie wolnej ściany serca – objawy
Objawy choroby mogą być zróżnicowane ze względu na fazę schorzenia (wczesne symptomy występują do 48 godzin, a późne po upływie tego czasu) oraz na przyczynę, która pęknięcie wolnej ściany serca wywołała. Powikłanie pozawałowe może wystąpić w postaci ostrej lub podostrej- wówczas symptomy też będą inne lub wcale nie wystąpią. Objawami ostrego pęknięcia są gwałtowne dolegliwości takie, jak:
- duszności;
- utrata przytomności;
- bladość skóry;
- tachykardia;
- wstrząs kardiogenny;
- ostra niewydolność serca.
Czynniki te mogą doprowadzić do tzw. tamponady serca, której objawami są:
- niskie ciśnienie krwi;
- ból w klatce piersiowej o bliżej niesprecyzowanej naturze;
- słabo słyszalne tony serca, podczas osłuchiwania pacjenta;
- nabrzmiałość żył szyjnych;
- zmniejszenie tętna połączone ze spadkiem ciśnienia skurczowego podczas wdechu o ponad 10 mmHg.
W przypadku podostrego pęknięcia wolnej ściany serca mogą nie wystąpić żadne objawy, zwłaszcza, jeśli powstała szczelina jest niewielkich rozmiarów.
Pęknięcie wolnej ściany serca – diagnostyka
Już obserwacja pacjenta po przebytym zawale może dać wskazówki do wykonania badań w kierunku pęknięcia wolnej ściany serca, zwłaszcza, gdy w ciągu kilku dni od zawału następuje nagłe pogorszenie stanu pacjenta, na czele ze spadkiem ciśnienia. Wykonuje się badania podmiotowe i przedmiotowe, oraz EKG, lecz one dają tylko ogólny obraz sytuacji. Badaniem, które ostatecznie potwierdzi lub wykluczy rozpoznanie pęknięcia wolnej ściany serca jest natomiast echokardiografia.
Pęknięcie wolnej ściany serca – leczenie
Leczenie opisywanych dolegliwości musi zostać wdrożone w rozsądnym terminie, by całkowicie uporać się ze schorzeniem i (w wielu przypadkach) uratować życie pacjenta. Jeśli stwierdzono tamponadę serca, niezwłocznie przeprowadza się zabieg perikardiocentezy. Zabieg ten polega na przezskórnym nakłuwaniu worka osierdziowego.
W ten sposób dochodzi do wycieku nadmiernej ilości krwi. By zapobiegać wstrząsom tamponadowym, bezpośrednio przed ich wystąpieniem, należy odpowiednio nawadniać organizm pacjenta. Stosuje się tutaj także leki przeciwwstrząsowe, jak dobutamina. W celu ratowania życia pacjenta przeprowadza się operację kardiochirurgiczną zmierzającą do resekcji martwicy mięśnia sercowego.
Finalnie zamyka się również pęknięcie ściany za pomocą specjalnej łaty nasierdziowej (teflonowej lub dakronowej). Przed operacją naprawczą, należy jednak najpierw ustabilizować krążenie krwi w organizmie pacjenta. Zabiegi kardiochirurgiczne w leczeniu pęknięć wolnej ściany serca przeprowadzane są na coraz szerszą skalę i dają zadowalające efekty.
