Moczówka prosta jest chorobą, która rozwija się w wyniku niewystarczającej izolacji hormonu antydiuretycznego ADH (wazopresyna), albo zmniejszenia wrażliwości tkanek nerki na jego działanie. W rezultacie następuje znaczny wzrost ilości płynu uwalnianego z moczem, powstaje nienasycone uczucie pragnienia.
Jeśli utrata płynu nie jest w pełni zrekompensowana, rozwija się odwodnienie, którego charakterystyczną cechą jest wielomocz. Rozpoznanie moczówki prostej opiera się na określeniu poziomu ADH we krwi. Aby znaleźć przyczynę moczówki prostej, przeprowadzane są kompleksowe badania.
Moczówka prosta jest rzadką chorobą układu hormonalnego, rozwija się niezależnie od płci i wieku pacjentów, najczęściej u osób między 20 a 40 rokiem życia. W niektórych przypadkach moczówka prosta rozwija się, jako powikłanie interwencji neurochirurgicznej.
Moczówka prosta – przyczyny
Centralna postać moczówki prostej jest częściej związana ze zniszczeniem podwzgórzowo – przysadkowym w wyniku:
- Pierwotnych lub przerzutowych guzów
- Interwencji neurochirurgicznych
- Naczyń krwionośnych
- Gruźlicy
- Zmian malarycznych
- Kiły itp.
W postaci idiopatycznej nie ma uszkodzeń organicznych układu podwzgórzowo-przysadkowego, a przyczyna jest spontanicznym pojawieniem się przeciwciał przeciwko komórkom produkującym hormony.
Inna postać moczówki prostej może być spowodowana:
- Wrodzoną lub nabytą chorobą nerek np.
- Niewydolnością nerek
- Zbyt dużym stężeniem wapnia we krwi
- Skrobiawicy (gromadzenie się w narządach i tkankach białka włókienkowego, które nosi nazwę amyloid).
- Zatruciem środkami litu.
Wrodzone formy moczówki prostej najczęściej rozwijają się w sposób autosomalny lub recesywny.
Nerkopochodna moczówka prosta spowodowana jest nieprawidłowym poziomem wydzielania hormonu wazopresyny pozwalającego kontrolować i, jeśli to konieczne, tłumić oddawanie moczu i skłonność do oddawania moczu lub nietypową odpowiedzią na nie z nerek.
Do najważniejszych czynników prowokujących należy:
- Długotrwałe zażywanie alkoholu
- Nikotyny
- Niektórych leków
- A także obecność niektórych chorób przewlekłych (np. sarkoidozy (choroba układu odpornościowego), skrobawicy itp.
Moczówka prosta – objawy
Typowymi objawami moczówki prostej są wielomocz i wzmożone pragnienie. Wielomocz objawia się zwiększeniem objętości wydzielanego dziennego moczu przekraczającego 3 litry. Mocz jest bezbarwny, zawiera niewiele soli i innych pierwiastków oraz ma niską gęstość właściwą. Uczucie niesłabnącego pragnienia prowadzi do spożycia dużej ilości płynu, czasami równej ilości utraconej w moczu. Nasilenie moczówki prostej zależy od stopnia niedoboru hormonu antydiuretycznego.
Idiopatyczna moczówka prosta zwykle rozwija się ostro, nagle, rzadziej stopniowo narasta. Ciąża może wywoływać wzmożenie choroby. Częste pragnienie oddawania moczu prowadzi do zaburzeń snu, nerwic, zwiększonego zmęczenia, braku równowagi emocjonalnej. U dzieci wczesnym objawem moczówki prostej są mdłości, a także opóźniony wzrost i dojrzewanie płciowe.
Późniejsze objawy moczówki prostej to powiększenie miedniczki nerkowej, moczowodu, pęcherza moczowego. W wyniku przeciążenia wodą dochodzi do przerostu i obniżenia żołądka, rozwija się dyskineza (nieprawidłowa kurczliwość) dróg żółciowych, przewlekłe podrażnienie jelita.
Skóra u pacjentów z moczówką prostą jest sucha, obniża się wydzielanie potu, śliny i apetytu. Później dochodzi odwodnienie, utrata wagi, wymioty, ból głowy, obniżenie ciśnienia krwi. W moczówce prostej z powodu uszkodzenia mózgu rozwijają się zaburzenia neurologiczne i objawy niewydolności przysadki. U mężczyzn rozwija się osłabienie siły, u kobiet zaburzenia czynności menstruacyjnych.
Moczówka prosta – diagnostyka
Typowe przypadki podejrzenia moczówki prostej to trudne do ugaszenia pragnienie i uwolnienie ponad 3 litrów moczu na dzień. Aby ocenić dzienną ilość wydalanego moczu należy wykonać test Zimnickiego. W badaniu moczu określa się jego niską gęstość względną, hiperkalcemię i hipokaliemię. Cukrzyca jest wykluczona przez oznaczanie stężenia glukozy we krwi na czczo. Przy centralnej postaci moczówki prostej we krwi ustala się niską zawartość ADH (hormon antydiuretyny, wazopresyna).
Wyniki testu są orientacyjne: powstrzymanie się od przyjmowania płynu przez 10-12 godzin. W przypadku moczówki prostej dochodzi do utraty masy o więcej niż 5%, przy zachowaniu niskiego ciężaru właściwego moczu. Przyczyny moczówki prostej wyjaśniane są także podczas badań rentgenowskich, neuropsychiatrycznych i okulistycznych. A także poprzez MRI mózgu. USG i CT nerek są stosowane do diagnozowania postaci moczówki prostej. Czasami wymagana jest biopsja nerki w celu odróżnienia patologii nerek.
Moczówka prosta – leczenie
Leczenie objawowe moczówki prostej rozpoczyna się od eliminacji przyczyny np. guza. We wszystkich postaciach moczówki prostej zaleca się leczenie syntetycznym analogiem ADH-desmopresyny. Lek podaje się doustnie lub donosowo przez wkraplanie do nosa. Ze środkową postacią moczówki prostej, chloropropamid, karbamazepina, zalecana jest stymulacja wydzielania hormonu antydiuretycznego.
Korekta bilansu wodno-solnego odbywa się przez wlew roztworów soli fizjologicznej w dużych objętościach. Znacznie zmniejszają diurezę moczopędną leki moczopędne (hypochlorotiazyd). Leczenie moczówki prostej opiera się na ograniczeniu białka w celu zmniejszenia obciążenia nerek i wystarczającej ilości węglowodanów i tłuszczów, częstym przyjmowaniu pokarmów, zwiększeniu liczby dań warzywnych i owocowych. Napoje do ugaszenia pragnienia to soki, napoje owocowe, kompoty.
