Urostomia polega na utworzeniu przetoki moczowo-skórnej mającej na celu odprowadzenia moczu przez zespolenie nerki, moczowodu bądź pęcherza moczowego z tkanką skórną, często poprzez operację z wykorzystaniem wstawki jelitowej. Nieporównywalnie jak w chirurgii, wytwarza się urostomię doraźną lub definitywną. Zaleceniami do wykonania przetok czasowych (zwykle metodą nakłucia) są wszelkie stany doprowadzające do występowania bezruchu moczu w kanałach moczowych, wymagające bezzwłocznego odblokowania układu moczowego.
Urostomię o charakterze trwałym wytwarza się trwale w związku z przymusem usunięcia pęcherza moczowego (cystektomia) z powodu naciekającego nowotworu pęcherza. Przetokę moczowo- jelitowo-skórną (metodą Brickera, kiedy do zespolenia jest wykorzystywane jelito cienkie) wykonuje się po prawej stronie brzucha, tuż poniżej pępka. Czasem zastosowanie wstawki jelitowej jest niemożliwe. Wtedy są wykonywane odrębne odprowadzenia moczu.
W przypadku niektórych przetok zostawia się cewniki, aby zagwarantować przepustowość w połączeniu układu moczowego ze skórą, co jest związane z przymusem periodycznej wymiany bądź samocewnikowania przetoki przez chorego. Przetoka sposobem Brickera (z zastosowaniem wstawki jelitowej) nakłada konieczność szczególnej opieki, gdyż obok ciągle wypływającego moczu wydziela się również śluz jelitowy, który powoduje jego kondensację i stan zapalny skóry. Chory musi być pewny szczelności zastosowanego sprzętu urostomijnego, by nie doświadczać poczucia odizolowania z powodu posiadania urostomii.
Rola i obowiązki pielęgniarki w organizowaniu opieki nad chorym z urostomią
Rozkwit pielęgniarstwa i poszerzanie kwalifikacji ma wpływ na wzrost zakresu funkcji, które tyczą się pełnionych zadań i obowiązków na rzecz chorych (funkcja opiekuńcza, pedagogiczna, terapeutyczna, wychowawcza, promowania higieny i zdrowia, zapobiegająca i rehabilitacyjna). Funkcja pielęgniarki – osoby niezawodnej nie ogranicza się jedynie do wykonywania czynności techniczno-pielęgnacyjnych, ale nakłada na nią nową rolę, jako mentalnego przewodnika wspierającego nadszarpniętą równowagę cierpiącego.
W przypadku chorych z urostomią przeogromne znaczenie ma indywidualne podejście do danej osoby w organizowaniu i pełnieniu opieki, z uwzględnieniem jego uwarunkowań fizycznych i psychospołecznych. Pielęgniarka wykonuje tę opiekę poprzez:
- nawiązanie przyjaznego kontaktu z chorym i jego bliskimi;
- identyfikowanie stanu zapotrzebowania na pielęgnację, jej metody, charakter i częstotliwość;
- tworzenie własnym zachowaniem atmosfery troskliwości, serdeczności i zaufania;
- zapoznanie chorego z uczestnikami zespołu terapeutycznego i życiem oddziału;
- dbanie o nienaruszanie godności osobistej chorego;
- zapoznanie ze aparaturą urostomijną oraz naukę jej obsługi;
- włączenie krewnych do procesu opieki za zgodą chorego lub w przypadku jego inwalidztwa
- ułatwienie kontaktu z psychologiem, wolontariuszem;
- zapewnienie warunków do kontynuowania praktyk religijnych.
Główne wskazania do wykonania urostomii
Zaleceniem do wykonania doraźnej lub definitywnej urostomii mogą być:
- zdiagnozowane kamienie w moczowodach czy nerkach, urazy i rak pęcherza moczowego oraz moczowodów, zwężenia przewodów moczowych po sesjach radioterapii organów w miednicy mniejszej, wycięcie guza prostaty u mężczyzn, jeśli wystąpiło uszkodzenie cewki moczowej
- zablokowanie transportu moczu z nerki, będące wynikiem kamicy nerkowej lub moczowodowej
- nowotwory złośliwe układu moczowego
- defekty wrodzone pęcherza i dróg moczowych
- wybrane postacie zaburzeń neurogennych pęcherza moczowego
- gruźlica układu moczowego
- patologiie popromienne występujące po radioterapii
- urazy pęcherza i dróg moczowych
Urostomia – powikłania
Urostomia z reguły winna mieć różowoczerwony odcień, kształt podobny do okrągłego i wystawać średnio 1-3 cm nad powierzchnię brzucha. Powinna być delikatnie wilgotna, wytwarzać regularną treść (mocz, śluz), a naskórek wokół otworu stomijnego musi wyglądać jak w innych obszarach na brzuchu. Każda modyfikacja w postaci stomii, skóry dookoła niej oraz wydalanego moczu, powinna zachęcić do natychmiastowego kontaktu z wolontariuszem lub lekarzem. Do najczęstszych komplikacji po wyłonieniu urostomii należą:
- opuchlizna stomii
- wypadanie stomii
- wchłonięcie się stomii
- zwężenie się stomii
- przepuklina okołostomijna
- nieprawidłowy przepływ krwi i martwica stomii
- wyprysk kontaktowy
- odczyn uczuleniowy skóry
Urostomia – odżywianie
Pacjentom z urostomią rekomenduje się przede wszystkim stosowanie się do ogólnych zasad zdrowego odżywiania – dieta powinna być zróżnicowana, z małą ilością soli. Powinno się jednocześnie kontrolować kolor i wygląd moczu biorąc pod uwagę spożyte pokarmy, które biologicznie zabarwiają mocz, np. buraczki, preparaty żelaza, leki oraz nie zapomnieć, że niedostateczna ilość spożywanych płynów powoduje, że mocz jest ciemny i zagęszczony.
Chorzy z urostomią muszą także szczególnie uważać, by wypijać minimum 2 litry płynów dziennie oraz unikać zachowań i surowców, które mogą powodować powstanie kamieni w drogach moczowych.
