Niedomykalność zastawki aortalnej serca – objawy, przyczyny, leczenie

Niedomykalność zastawki aortalnej serca (z j. łac. insufficientia valvulae aortae, z ang. aortic insuffiency, aortic regurgitation) jest wadą mięśnia sercowego. Schorzenie to polega na niewłaściwym zamykaniu się płatków zastawki aortalnej. W wyniku tego następuje wsteczny przepływ krwi z aorty do lewej komory.

CZYM JEST NIEDOMYKALNOŚĆ ZASTAWKI AORTALNEJ SERCA?

W przypadku niedomykalności zastawki aorty krew z tętnicy głównej cofa się do lewej komory serca w czasie rozkurczu serca. Powoduje to nieprawidłowe zwiększenie objętości tej komory (przerost). Wzrasta znacznie ponad normę ciśnienie w lewej komorze natomiast spada ciśnienie rozkurczowe w aorcie. Ze względu na zbytnie obciążenie oraz możliwe niedokrwienie (przerost serca oraz niskie ciśnienie rozkurczowe) dochodzi do uszkodzenia lewej komory. Powoduje to zwiększenie problemów z wydolnością serca.

RODZAJE NIEDOMYKALNOŚCI ZASTAWKI AORTALNEJ SERCA

Niedomykalność zastawki aortalnej częściej dotyka mężczyzn (około 13 %) niż kobiet (około 9 %). Około 2 % spośród osób dotkniętych tą przypadłością dożywa ponad 70 lat.

Ze względu na intensywność wady można wyróżnić dwa rodzaje – przewlekłą (trwającą przez lata) oraz ostrą (daje gwałtowne, zagrażające życiu objawy).

Ponadto można wyróżnić dwa rodzaje związane z bezpośrednią przyczyną powstania schorzenia:

• niedomykalność pierwotna (uszkodzenie lub nieprawidłowa budowa płatków zastawki występuje samoistnie) pojawiająca się w takich chorobach jak na przykład: rozwarstwienie aorty; infekcyjne zapalenie wsierdzia)
• niedomykalność wtórną (niedomykalność płatków zastawki na skutek poszerzenia pierścienia zastawkowego i aorty wstępującej) pojawiająca się w takich chorobach jak na przykład: gorączka
• reumatyczna, tętniak aorty wstępującej, miażdżyca czy choroby obejmujące tkankę łączną).

PRZYCZYNY NIEDOMYKALNOŚCI ZASTAWKI AORTALNEJ SERCA

Przyczyny niedomykalności zastawki aortalnej serca są różnorodne. Najczęściej ta wad jest spowodowana:

• wrodzoną nieprawidłowością w budowie zastawki (dwu- lub czteropłatkowa);
• infekcyjne stany zapalne wsierdzia;
• choroby reumatyczne;
• reumatoidalne zapalenie stawów;
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa;
• zwapnienie, zwłóknienie płatków zastawki aortalnej;
• nadciśnienie tętnicze;
• zespół Marfana;
• miażdżyca;
• zapalenie aorty;
• urazy mechaniczne powodujące uszkodzenie zastawki;
• stany zapalne aorty np. w wyniku zakażenia kiłą.

NIEDOMYKALNOŚć ZASTAWKI AORTALNEJ SERCA – OBJAWY

Wada w postaci niedomykalności zastawki aortalnej przez długi czas może być utajona. Schorzenie przebiega bowiem początkowo bezobjawowo. Natomiast jeżeli się ujawni, dynamika rozwoju zaburzeń jest bardzo gwałtowna.

Do głównych objawów niedomykalności serca należą:

• kołatanie serca;
• zwiększająca się, gwałtownie pojawiająca duszność;
• bóle odczuwane w pobliżu serca (zwłaszcza w nocy i po wysiłku);
• zmiana tonu serca (S1, S2) w badaniu osłuchowym pojawiają się:
• szmer wrzecionowaty skurczowy;
• szmer rozkurczowy o charakterze decrescendo tzw. „chuchający” (miękki, wysoka tonacja), szmer skurczowy w trakcie wyrzutu, tzw. szmer Austina Flinta (pojawia się szmer względnej stenozy zastawki mitralnej);
• cichy ton serca (S1);
• tętno tzw. taranowe, czyli „dudniące” – szybkie, mocne, wyraziste, tzw. tętno taranowe, czasem podwójne bicie;
• tętno Corrigana (określane jako tętno „młota pneumatycznego” ze względu na zbliżone tempo uderzeń do tego sprzętu);
• ton Traubego;
• tętno Quinckego (dotyczy łożyska płytki oaznokcia, która po ucisku zmienia zabarwienie od bardzo jasnego do mocno czerwonego).
• znaczna rozbieżność w ciśnienia tętniczym – ciśnienie rozkurczowe może być nieoznaczalne (w badaniu aparatura wskazuje 0 mm Hg), niekiedy jest także izolowane nadciśnienie skurczowe;
• tachykardia;
• tętnienie aorty wstępującej lub łuku aorty wyczuwalne w okolicy stawów mostkowo-obojczykowych w I lub II międzyżebrzu i we wcięciu nadmostkowym oraz tętnienie aorty brzusznej (wyczuwalne w dołku podsercowym);
• wznoszące uderzenie koniuszkowe;
• objaw de Musseta (pojawia się drżenie głowy zsynchronizowane z rytmem serca);
• objaw Durozieza (nad tętnicą udową po jej uciśnięciu pojawia się wyraźny szmer);

Zdecydowanie rzadziej, ale również mogą być zaobserwowane następujące wady sugerujące występowanie niedomykalności zastawki aortalnej. Dotyczą one bardziej odczuwania zjawiska przez pacjenta niż diagnostyki klinicznej. Niedomykalność zastawki aortalnej serca – są to przede wszystkim:

• tzw. objaw latarni morskiej – naprzemienne blednięcie i zaczerwienienie czoła;
• objaw Landolfiego – naprzemienne rozszerzanie i zwężanie się źrenic;
• objaw Beckera – pulsowanie naczyń siatkówki;
• objaw Müllera – pulsowanie języczka zsynchronizowane z rytmem serca,
• objaw Mayena – spadek ciśnienia rozkurczowego ponad 15 mm Hg podczas unoszenia rak;
• objaw Rosenbacha – odczuwanie tętnienia wątroby;
• objaw Gerhardta – wyraźnie powiększenie śledziona;
• objaw Hilla – różnica w amplitudzie ciśnienia mierzonego w kończynach górnych i dolnych (60–100 mm Hg);
• objaw Lincolna – pojawia się wyczuwalne tętnienie tętnicy podkolanowej;
• objaw Shermana – pojawia się zwykle po 75 roku życia i występuje jako wyczuwalne i łatwe w zlokalizowaniu tętno tętnicy grzbietowej stopy.

POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYCZNE W NIEDOMYKALNOŚCI ZASTAWKI AORTALNEJ SERCA

Do stwierdzenia niedomykalności zastawki aortalnej konieczne jest wykonanie kilku badań. Diagnostykę rozpoczyna się od badania EKG. Jeżeli występują cechy przerostu i przeciążenia lewej komory oraz komorowe zaburzenia rytmu oznacza to występowanie wady. Dodatkowo wykonuje się ECHO serca. Pojawia się wówczas fala niedomykalności (poddająca się ocenie jakościowej i pół-ilościowej od 1+ do 4+).

W diagnostyce obrazowej z wykorzystaniem zdjęcia RTG klatki piersiowej widoczne jest wyraźnie powiększenie lewej komory, poszerzenie aorty wstępującej i łuku aorty a w przypadku ostrej niedomykalności także zastój w krążeniu płucnym.

LECZENIE NIEDOMYKALNOŚCI ZASTAWKI AORTALNEJ SERCA

Sposób postępowania leczniczego w przypadku wady niedomykalności zastawki aortalnej są zależne i dobierane odpowiednio do choroby podstawowej układu krwionośnego lub innej przyczyny wywołującej to schorzenie.

Śmiertelność w ciągu roku osób ze stwierdzoną wadą zastawki aortalnej w postaci bezobjawowej niedomykalności przy prawidłowej frakcji wyrzutu lewej komory waha się w granicach około 0,2 %.