Kruszyna pospolita (Szakłak kruszyna, Frangula alnus syn. Rhamnus frangula) – to dość popularny krzew o gałązkach cienkich, charakterystycznych szaro ciemnych liściach naprzemianległych. Posiada drobne lekko zielonkawe kwiaty które są osadzone pojedynczo lub po kilka w kącikach liści.
Najprawdopodobniej kruszyna pospolita swoją polską nazwę zawdzięcza kruchym i delikatnym pędom. Jest to jednak duży i gęsty krzew, dorastający nawet do 6 m wysokości, o pędach skierowanych skośnie do góry.
Kruszyna pospolita jest to roślina rodzima, którą można spotkać w podszyciu lasów czy w śródpolnych zadrzewieniach. Gatunek ten występuje prawie w całej Europie, w Azji oraz Afryce Północnej i szczególnie upodobał sobie dość wilgotne siedliska.
Kruszyna pospolita – zastosowanie
Charakterystyczną cechą dla kruszyny pospolitej jest fakt, że na jednym osobniku spotkać możemy kwiaty i owoce w różnym stadium dojrzałości. Kwiaty są miododajne, a owoce są kuliste, ciemnogranatowe i dla ludzi trujące. Kora kruszyny natomiast jest wykorzystywana w przemyśle farmaceutycznym.
W celach leczniczych zbiera się korę w szczególności po deszczu. Dlaczego? Otóż właśnie wtedy jest ona najbardziej delikatna i elastyczna. Kora kruszyny zawiera glikozydy antranoidowe, z których najważniejsze to glukofrangulina A i Bi frangulina AiB. Ponadto flawonoidy, garbniki, saponiny, alkaloidy peptydowe i związki mineralne. Owoce zawierają różne antrazwiązki oraz cukry i sole mineralne.
Zaleca się jej suszenie na słońcu lub w suszarni jednak w temperaturze maksymalnej około 40 C. Kolejnym krokiem jest poddawanie kory temperaturze odpowiadającej wysokości 100C lub zaleca się jej przechowywanie co najmniej przez rok. Dlaczego taki właśnie okres czasu jest odpowiedni? Otóż podczas tego okresu zachodzą w korze procesy enzymatyczne które w konsekwencji prowadzą do powstania glikozydów antrachininowych.
Kruszyna to krzew lub niewielkie drzewo,osiągające do 5 m wysokości. Kruszyna kwitnie od maja do lipca, a owoce dojrzewają wczesną jesienią. Owocem jest okrągły pestkowiec, na początku zielony, później czerwonawy, po dojrzeniu czarny, wielkości małego grochu, podobny do czarnej jagody, lśniący, zawierający 2-3 nasiona. Korę zbiera się wczesną wiosną z młodych pędów i gałązek.
Kwiaty kruszyny pospolitej posiadają bardzo dużo nektaru, z którego korzystają licznie pszczoły. Dzięki niej powstaje największa część tak zwanych miodów leśnych. Dlatego właśnie mówi się iż kruszyna jest rośliną miododajną.
Kora i owoce kruszyny drzewa zawierają wiele cennych związków, które wykorzystywane są bardzo licznie w medycynie. Proceder ten rozpowszechnił się na taką skalę, że Minister Środowiska w 2012 roku zmuszony został do objęcia kruszyny pospolitej częściową ochroną gatunkową, aby zapobiec zmniejszeniu populacji powodowanego pozyskiwaniem kory.
Kruszyna pospolita – właściwości lecznicze
Antrazwiązki zawarte w korze i owocach kruszyny mają szerokie zastosowanie w leczeniu różnego rodzaju schorzeń. Jedną z najbardziej znanych zalet kruszyny jest jej działanie przeczyszczające. Dlatego też kora kruszyny jest u nas jednym z najczęściej stosowanych naturalnych środków przeczyszczających. Ze względu na działanie żółciopędne jest zalecane w chorobach wątroby i pęcherzyka żółciowego.
Kora kruszyny znajduje zastosowanie przede wszystkim w leczeniu zaparć. Dobrze przygotowana służy i odpowiednio wysuszona kruszyna może stanowić podstawę do przygotowywania wyciągów, które można spożywać w celu leczenia.
Wskazuje się na jej znaczącą skuteczność gdyż, pobudza perystaltykę jelit i hamuje wchłanianie przez jelita wody. Nie można jednak zapominać o tym, że leczenie zaparć powinno być krótkotrwałe. Najczęściej kilkudniowe wystarcza, by na trwale pozbyć się tego problemu.
Działa wspomagająco zarówno w zaparciach nawykowych i atonicznych (wypróżnienie następuje po 8-10 godzinach od chwili przyjęcia leku), w osłabionej motoryce jelit, zaburzeniach trawienia, niestrawność, niedostatecznym wydzielaniu soków trawiennych. Schorzenia dróg żółciowych i wątroby. Zawarte w kruszynie pospolitej pobudzają wydzielanie żółci. Należy koniecznie pamiętać iż kruszynę można jednak stosować tylko przez pewien czas, ponieważ może doprowadzić do upośledzenia perystaltyki jelit.
Kruszyna zawiera antrazwiązki, które powodują przekrwienie jelita oraz narządów miednicy małej. Stosowana w dawkach większych niż zalecane może być niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Nie powinny po nią sięgać także matki karmiące, ponieważ związki zawarte w tym ziele przechodzą do mleka i u niemowląt mogą spowodować płynne stolce.
Wśród przeciwwskazań używania kory kruszyny wymienia się:
– bóle brzucha,
– uczulenie na korę kruszyny,
– nie zaleca się stosowanie dzieciom poniżej 12. roku życia,
– kobietom w ciąży,
– osobom z niedrożnością jeśli,
– zapalenie wyrostka robaczkowego,
Kruszyna pospolita – sposób użycia
Wywar z kory kruszyny
Przepis; należy 8-10 gramów ususzonej kory kruszyny zalać 200 ml wody, po czym gotować przez około 8 minut. Po ugotowaniu odstawić wywar na pół godziny i odcedzić. Po upływie tego czasu, wywar nadaje się już do spożycia. Ugotowany wywar można podzielić na trzy porcje i wypić je wszystkie w ciągu jednego dnia albo przyjąć dawkę pół szklanki dziennie.
