Hipercholesterolemia jest to podwyższone stężenie cholesterolu w osoczu. Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne ustaliło następujące wskaźniki oznaczające prawidłowe stężenie składników:
- cholesterol LDL mniejszy niż 3,0 mmol/l (115 mg/dl);
- cholesterol całkowity mniejszy 5,0 mmol/l (190 mg/dl).
PRZYCZYNY HIPERCHOLESTEROLEMII
Hipercholesterolemią zagrożone są przede wszystkim osoby z obciążeniem w wysokim stopniu dużym ryzykiem zachorowania na schorzenia układu sercowo-naczyniowego. W ich przypadku wskaźnik SCORE jest większy lub równy 5%. Także osoby ze zdiagnozowaną chorobą niedokrwienną serca oraz cukrzycą powinny podejmować działania profilaktycznych dążące do uzyskania niskiego stężenia cholesterolu we krwi. Najbardziej pożądane są wartości w granicach poniżej 2,0 mmol/l, czyli 80 mg/dl (cholesterol LDL) oraz poniżej 4,0 mmol/l, czyli 155 mg/dl (cholesterol całkowity).
RODZAJE HIPERCHOLESTEROLEMII
Ze względu na przyczyny hipercholesterolemii można wyróżnić dwie postaci choroby – pierwotną oraz wtórną.
W hipercholesterolemii pierwotnej etiologia opiera się na defekcie dziedziczenia w rodzinie jednego genu (na przykład apolipoproteiny B100 ) lub wielu genów (tzw. postać wielogenowa).
Hipercholesterolemia wtórna może mieć podłoże:
- polekowe (np. stosowanie progestagenów, glikokortykosteroidów, inhibitorów proteaz stosowanych w leczeniu zakażenia HIV, tiazydowych leków moczopędnych, jak również niektórych beta-blokerów);
- współtowarzyszące innym chorobom, takim jak: niedoczynność tarczycy, zespół nerczycowy czy choroby wątroby przebiegające ze zwiększeniem stężenia kwasów żółciowych we krwi oraz tkankach (cholestazą).
RODZAJE I CZĘSTOTLIWOŚĆ WYSTĘPOWANIA HIPERCHOLESTEROLEMII
Problem hipercholesterolemii jest dość poważny. Występuje u około 60 % Polaków w wieku dorosłości. Niekoniecznie pojawia się w wieku starszym, obejmuje także młodsze osoby.
Hipercholesterolemia wielogenowa jest najczęściej występująca. Szacuje się, że 1:10–20 osób cierpi na tą chorobę. W tym przypadku tendencja wzrostowa postępuje wraz z wiekiem. Znacznie rzadziej diagnozuje się hipercholesterolemie genetycznie uwarunkowane. Ta forma choroby występuje w stosunku 1:50-100 przypadków zachorowania.
HIPERCHOLESTEROLEMIA – OBJAWY
Wielogenowa postać hipercholesterolemii przebiega zwykle bezobjawowo. Dopiero w wyniku powikłań (jak na przykład choroba niedokrwienna serca, miażdżyca tętnic szyjnych czy tętnic kończyn dolnych) pojawiają się zwiastuny świadczące o postępowaniu choroby.
Bardziej charakterystyczna jeśli chodzi o objawy jest postać rodzinna. Można zaobserwować w jej przebiegu pojawienie się objawów będących następstwem nadmiernego gromadzenia się cholesterolu w tkankach. Rozpoznaje się występowanie żółtaków (płaskie powiek, ścięgna Achillesa, guzowate, wyniosłe skórne) oraz rąbka starczego rogówki. Symptomy te są o niskim nasileniu. Diagnozę właściwą stawia się zwykle po stwierdzeniu dodatkowo objawów przedwcześnie rozwijającej się miażdżycy, a także choroby wieńcowej czy zaburzenia lipidowe. Zwłaszcza w przypadku pojawienia się choroby u najbliższej rodziny (rodzice, rodzeństwo) należy być ostrożnym. W grupie ryzyka znajdują się tu zwłaszcza osoby między 30 a 40 rokiem życia.
POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYCZNE W HIPERCHOLESTEROLEMII
Najczęściej hipercholesterolemię diagnozuję się przy badaniach obejmujących inne choroby z grupy niedokrwiennych serca, miażdżyc (tętnic szyjnej lub kończyn dolnych). Osoby z grupy ryzyka zapadnięcia na tą chorobę powinny przynajmniej raz na 5 lat robić odpowiednie badania.
Należą do nich przede wszystkim lipidogram (stężenie cholesterolu we krwi zarówno całkowitego jak i typu LDL oraz HDL). Ważna jest także kontrola ryzyka wystąpienia innych chorób układu krążenia.
Jeżeli podejrzenie dotyczy hipercholesterolemii rodzinnej ważne jest diagnozowanie całej rodziny w celu ustalenia przyczyn i podjęcia odpowiedniego rodzaju leczenia.
HIPERCHOLESTEROLEMIA – LECZENIE
Dobór odpowiedniego sposobu leczenia pacjenta z hipercholesterolemią zależy od oceny ryzyka dotyczącego indywidualnych uwarunkowań pacjenta oraz wartości stężenia cholesterolu właściwej dla danej osoby. Postępowanie lecznicze zmierza do osiągnięcia prawidłowych wartości stężeń cholesterolu zgodnie z tymi ustaleniami.
U pacjentów z mniejszym ryzykiem sercowo-naczyniowym (współczynnik SCORE poniżej 5 %) stosowane jest postępowanie niefarmakologiczne. Wskazane jest tu kontrolowanie obecności oraz ewentualnego nasilania się czynników ryzyka. Osoby takie powinny co 5 lat badać poziom cholesterolu w przypadku, gdy współczynnik SCORE od początku wynosił mniej niż 5 %. Jeżeli zaś współczynnik SCORE był równy lub większy niż 5 % a nastąpiło jego zmniejszenie, należy badać się raz w roku. Metody niefarmakologiczne obejmują:
- stosowanie zasad diety zalecanej w hipercholesterolemii;
- codzienna aktywność fizyczna dostosowana do możliwości pacjenta i stadia choroby;
- wyeliminowanie czynników ryzyka (na przykład palenie tytoniu).
Natomiast u pacjentów, którzy od początku mieli stwierdzony współczynnik SCORE równy lub większy 5 %, mają rozpoznanie choroby niedokrwiennej serca lub cukrzycy, a także występowaniem znacznego nasilenia chociaż jednego czynnika ryzyka (stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, podwyższonych ciśnieniem tętniczym skurczowym większym lub równym 180 mm Hg oraz ciśnieniem tętniczym rozkurczowym równym powyżej 110 mm Hg).
U takich osób do leczenia włącza się także leki z grupy statyn, żywic jonowymiennych czy ezetymib. Leki te hamują wchłanianie cholesterolu z przewodu pokarmowego. Mogą być stosowane jako jedyny lek. Szczególnie w przypadku, gdy następują działania niepożądane ze strony układu pokarmowego (bóle brzucha, zaparcia, wzdęcia, gazy) oraz upośledzenia wchłaniania innych substancji (witamin lub innych medykamentów) lub nietolerancja statyny stosowane są dwa pozostałe leki.
PROFILAKTYKA I MOŻLIWE SKUTKI NIELECZONEJ HIPERCHOLESTEROLEMII
W profilaktyce hipercholesterolemii konieczne jest regularne odbywanie wizyt kontrolnych i wykonywanie badań. Należy wziąć pod uwagę ewentualne skłonności dziedziczne czy inne czynniki ryzyka (np. eliminacja palenia tytoniu).
Ważne jest stosowanie odpowiednio dobranej diety dostarczającej właściwej ilości cholesterolu do organizmu. Istoty jest także wysiłek fizyczny, który musi być dostosowany do możliwości osoby. Najlepiej, by ćwiczenia zostały dobrane przez specjalistę. Potem mogą być już wykonywane samodzielnie, jeżeli pacjent nauczy się dobrze zasad ich stosowania.
W przypadku zaniedbań i niepodjęcia leczenia lub nie stosowania się do zaleceń lekarskich hipercholesterolemia może wywołać następujące skutki:
- chorobę niedokrwienną serca;
- choroby naczyń obwodowych;
- udar niedokrwienny mózgu;
- tętniak aorty brzusznej.
