Zakrzepica to choroba, w której dochodzi do powstawania zakrzepu w żyle czy tętnicy. Powodem są zaburzenia w prawidłowym przepływie krwi. Mogą pojawiać się wtedy stany zapalne. Powoduje to uszkodzenia śródbłonka naczyń krwionośnych. W miejscu uszkodzenia płytki krwi przyklejają się do śródbłonka, tworząc zakrzep. Blokuje on drożność żyły, powodując nieprawidłowy odpływ krwi. Groźne jest oderwanie się zakrzepu od ścianki żyły – może to spowodować groźny zator.
Zakrzepica występuje u osób po 40. roku życia. Nieleczona może prowadzić nawet do śmierci.
Mechanizm powstawania zakrzepicy
U zdrowego człowieka krew nie ma problemu w przedostaniu się do serca. Spływanie krwi w dół blokują zastawki, które zamykając się, blokują krwi drogę powrotną. Część skrzepów wchłania się samoistnie, jednak pozostawiają po sobie uszkodzenia, które prowadzą do następnych skrzepów.
Jeśli skrzep się nie wchłonie, powiększa swoje rozmiary, aż w końcu zatyka żyłę. Pojawiają się nowe zakrzepy w okolicach zastawek, zaburzając ich pracę.
Zakrzepica – przyczyny
Przyczyn zakrzepicy może być wiele. Najczęstszymi są:
- zabieg chirurgiczny
- długotrwałe unieruchomienie
- poród
- choroby zakaźne
- choroby żył
- nadmierna krzepliwość
- zagęszczenie krwi
- żylaki.
Na zakrzepicę chorują osoby po 40. roku życia. Z wiekiem stan żył się pogarsza. Często dochodzą choroby mogące być przyczyną zakrzepicy. Gorsze krążenie krwi oraz zwiększona jej gęstość może doprowadzić do powstawania zakrzepów. Problemy z krążeniem pojawiają się u pacjentów, którzy często zakładają nogę na nogę, noszą zbyt obcisłe ubrania. Powodem pogorszonego krążenia może być także otyłość oraz palenie papierosów czy spożywanie dużych ilości alkoholu.
Objawy zakrzepicy
Zakrzepica może przebiegać bezobjawowo. Może też wskazywać na inne dolegliwości. Objawy, które nakierowują lekarza na postawienie diagnozy to:
- ból uciskowy lub samoistny w miejscu objętym zapaleniem
- obrzęk kończyny
- zasinienie lub zaczerwienienie w danym miejscu
- stan podgorączkowy
- bolesne stwardnienie żyły
- ból przy zginaniu stopy.
Zator płucny
Duży zakrzep może doprowadzić do zatoru tętnicy płucnej, prowadząc do niewydolności krążeniowej i zgonu. Małe skrzepy zatykają tętnicę, częściowo powodując następujące objawy:
- gorączka
- duszności
- kłujący ból w klatce piersiowej
- kaszel
- problemy z równowagą
- omdlenia.
Jeśli wystąpią wymienione objawy, należy jak najszybciej udać się do lekarza. Zator może pojawić się nagle – nie poprzedzają go żadne objawy.
Zespół pozakrzepowy
Jest najczęstszym powikłaniem uszkodzenia zastawek żylnych. Może wynikać z zapalenia żył głębokich bez względu czy było ono leczone, czy nie, oraz czy miało objawy.
Objawami zespoły pozakrzepowego są:
- cienka i napięta skóra
- przebarwienia w kolorze brunatnym,
- owrzodzenia.
Zespół pozakrzepowy może ujawnić się po kilku latach.
Diagnostyka zakrzepicy
Ponieważ objawy zakrzepicy nie są charakterystyczne, diagnostyka może stanowić duże wyzwanie. Podczas wywiadu lekarskiego wykonywana jest ocena prawdopodobieństwa wystąpienia zakrzepicy żył głębokich według skali Wellesa składającego się z 12 pytań – za każdą pozytywną odpowiedź otrzymuje się 1 punkt. W zależności od ilości punktów pacjenta wysyła się na dodatkowe badania. W celu wykluczenia innych schorzeń wykonuje się specjalistyczne badania, np.:
- USG Doppler
- rezonans magnetyczny
- flebografia kontrastowa
- badanie D-dimerów (powstają one w wyniku rozpadu skrzepów)
- badanie fizykalne.
Leczenie zakrzepicy
Leczenie uzależnione jest od zaawansowania choroby i umiejscowienia skrzepu. Lekarz może zalecić pacjentowi odciążenie kończyny oraz leżenie w celu ustabilizowania skrzepu. Leczenie w dużej mierze jest zachowawcze. Polega na przyjmowaniu leków przeciwzakrzepowych. Hamują one rozrost istniejących skrzepów oraz tworzenie nowych. Pacjent przyjmuje heparynę w postaci zastrzyków podskórnych, które może wykonać samodzielnie.
Dodatkowo zażywa leki na rozrzedzenie krwi i wzmacniające ściany naczyń żylnych. Zalecane jest również noszenie odzieży uciskowej (również po zakończeniu kuracji). Leczenie zakrzepicy jest długotrwałe. Może trwać nawet do 9 miesięcy. W większości przypadków zakrzepicę można całkowicie wyleczyć. W przypadku nawracającej zakrzepicy z zatorami do żyły głównej dolnej wszczepia się operacyjnie specjalny filtr, który ma za zadanie zatrzymanie skrzepów.
Sposoby zapobiegania zakrzepicy
- Zaleca się niepozostawanie w pozycji siedzącej lub stojącej zbyt długo. Należy co jakiś czas poruszać nogami, np. stawać na piętach i palcach lub pomaszerować w miejscu.
- Nie należy zakładać nogi na nogę.
- Podczas długich podróży należy pić dużo płynów, starać się wykonywać lekkie ćwiczenia nóg.
- Należy dbać o prawidłową masę ciała oraz dobrze się odżywiać.
- Dobrym rozwiązaniem będzie noszenie uciskowych rajstop i podkolanówek.
- Należy uprawiać sport, np. jazdę na rowerze czy pływanie.
Trzeba pamiętać, aby z każdym niepokojącym objawem zwrócić się do lekarza, ponieważ nieleczona zakrzepica może być przyczyną zgonu. Zbagatelizowanie objawów może doprowadzić do oderwania się zakrzepu i w konsekwencji powstania zatoru. Niestety jest to stan, który nie daje dużych rokowań na przeżycie.
