Zespół żyły głównej górnej spotykany jest najczęściej w przebiegu zmian rozrostowych w obrębie śródpiersia, jest to zespół objawów spowodowanych znacznym utrudnieniem lub zamknięciem przepływu krwi przez żyłę główną górną. Sama żyła główna górna jet to duże naczynie żylne, które zbiera krew z górnej (tak zwanej nadprzeponowej) połowy ciała.
Inaczej nazywana jest żyłą próżną górna lub żyłą czczą górną. Powstaje ona z połączenia dwóch żył ramienno-głowowych na powierzchni tylnej pierwszej chrząstki żebrowej prawej. Dalej biegnie wzdłuż bocznego brzegu mostka, zatacza łuk wypukły w stronę prawą i wstępuje do worka osierdziowego. Tam wpada do prawego przedsionka serca.
Jej koniec leży zazwyczaj na poziomie końca mostkowego drugiej przestrzeni międzyżebrowej lub górnego brzegu trzeciej chrząstki żebrowe. Zazwyczaj jej długość to od sześciu di ośmiu centymetrów, średnica natomiast dwadzieścia do dwudziestu dwóch milimetrów. Jest tak nietypowa, że pozbawiona zastawek. Nie posiada także elementów kurczliwych.
Większość pacjentów to osoby z rozrostem nowotworowym w obrębie klatki piersiowe, zatem owy zespół zaliczany jest do tak zwanych onkologicznych stanów nagłych. Opisany zespół jest stanem zagrożenia życia, a co za tym idzie wymaga szybkiej reakcji ze strony lekarzy. Nie należy również bagatelizować choroby, ponieważ istnieje wiele metod, które pomagają, zmniejszają objawy i też poprawiają komfort życia
Zespół żyły głównej górnej – przyczyny
Przyczyną zespołu jest utrudnienie przepływu przez żyłę główną górną. W 80% przypadków zachorowań etiologii upatruje się w nowotworach, między innymi rak płuca i jest to najczęstszy przypadek (70-80% z powyższego procentu), dalej to chłoniaki nieziarnicze i przerzuty do chłonnych śródpiersia. Nieco rzadziej przyczynami choroby są przerzuty raka piersi, nowotwory zarodkowe zlokalizowane w śródpiersiu, grasiczaki, chłoniak Hodgikina, międzybłoniak opłucnej, rak przełyku, a także rak tarczycy. Jak łatwo zauważyć nowotwory są groźne i prowadzą do poważnych powikłań.
Pozostałe 20% przyczyn upatruje się w elementach nienowotworowych, do których zalicza się tętniaka aorty, zakrzepicę żyły, która związana jest z obecnością cewnika naczyniowego, kolejne to idiopatyczne zwłóknienie śródpiersia, gruźlica oraz łagodne guzy śródpiersia.
Zespół żyły głównej górnej – objawy
Cała gama przyczyn odzwierciedlenie ma również w objawach, wśród których wymienia się duszności, obrzęk i zaczerwienienie szyi i twarz (szczególnie dookoła uszu, kaszel, obrzęk rąk, bóle w klatce piersiowej, kolejno zaburzenia połykania, zaburzenia widzenia, rzężenia, typowe bóle głowy, nudności, poszerzenie żył szyjnych i powierzchownych klatki piersiowej, finalnie otępienie i jeden z poważniejszych czyli śpiączka, obrzęk mózgu, obrzęk krtani oraz zatorowość płucna.
Co ciekawe objawy nasilają się przy pochylaniu do przodu lub położeniu się, co ułatwia połączenie ich występowania z chorobą i skłania do udania się do lekarza w celu potwierdzenia swoich obaw i obserwacji.
Zespół żyły głównej górnej – diagnoza
Niezmiernie ważna jest wczesna diagnoza i podjęcie leczenia. Rozpoznanie następuje poprzez badanie kliniczne. Tak proste badanie jak RTG jest w stanie pokazać wystąpienie poszerzenia śródpiersia. Jednak bardziej dokładne będzie tu wykorzystanie badania z wykorzystaniem tomografii komputerowej, czyli tak zwanego badania TK dzięki któremu możliwe jest zróżnicowanie przyczyny, dokładna lokalizacja zwężenia czy stwierdzenie obecności zakrzepicy. Rzadziej używane są badania tomografii rezonansu magnetycznego (MR) oraz wenografia, za ich pomocą również możliwa jest diagnoza zespołu żyły głównej górnej.
Zespół żyły głównej górnej – leczenie
Choroba wymaga wczesnej diagnozy i natychmiastowej interwencji i działań lekarzy. Skutki zaniedbania tej kwestii mogą doprowadzić nawet do śmierci. W przypadku przyczyn nowotworowych kierunek leczenia wyznacza jego rodzaj i bez rozpoznania jaki to nowotwór nie można podjąć żadnych kroków. W przypadku nowotworów złośliwych płuc, uciskających lub naciekających żyłę główną górną stosuje się radioterapię lub chemioterapię, która umożliwia zmniejszenie masy guza.
Zatem słusznym będzie stwierdzenie, iż leczenie zależy od przyczyn. Krótkotrwałą poprawę w postaci zmniejszenia dolegliwości przynoszą podawane preparaty takie jak glikokortykosteroidy (głównie deksametazon) oraz diuretyki. Jednak podstawą leczenia jest wykorzystanie radioterapii, czyli napromieniania śródpiersia, które przynosi zaskakująco dobre efekty, zatem jest wskazaną metodą postępowania. Zazwyczaj wykonywana jest ona w trybie pilnym, zwłaszcza w przypadkach o gwałtownie przebiegającym początku.
W szczególnych i nagłych sytuacjach można wykonać napromieniowanie bez wcześniejszej diagnozy histopatologicznej. W przypadku nowotworów nazywanych chemiowrażliwymi, gdzie przykładem są na przykład chłoniaki, preferowanym leczeniem jest wdrożenie chemioterapii. Niekiedy wykonuje się również paliatywne zabiegi chirurgiczne takie jak na przykład wykonywana z dostępu naczyniowego angioplastyka połączona ze wszczepieniem stentu lub wytworzenie przeszczepów omijających.
