Choroba niedokrwienna serca to szeroko pojęte schorzenie obejmujące w swojej definicji wszystkie stany niedokrwienia mięśnia sercowego. Występuje powszechnie w polskiej populacji i jest najczęstszą przyczyną przedwczesnych zgonów Polaków z przyczyn sercowo-naczyniowych.
Niedokrwienie serca związane ze zmianami w naczyniach odżywiających serce nazywane jest chorobą wieńcową i może mieć różne manifestacje kliniczne. Wyróżnia się przewlekłą chorobę wieńcową oraz ostre zespoły wieńcowe, które przybierają formę: niestabilnej dławicy piersiowej, zawału serca czy nagłego zgonu sercowego.
Choroba niedokrwienna serca – przyczyny
Najczęściej choroba niedokrwienna serca spowodowana jest miażdżycą tętnic wieńcowych, doprowadzających krew i substancje odżywcze do pracujących komórek mięśnia sercowego. Miażdżyca tętnic, jest to tworzenie się w ich ścianach twardych blaszek, które powodują zwężanie się światła naczyń i zmniejszony dopływ krwi do zaopatrywanych przez daną tętnicę narządów. Z miażdżycą związane jest według badań nawet 98% przypadków choroby niedokrwiennej serca.
Wśród innych przyczyn należy wymienić dławicę odmienną (Prinzmetala), która polega na samoistnym kurczeniu się tętnicy wieńcowej, co prowadzi do epizodów niedokrwienia. Skurcz tętnicy może być również wywołany nagłym odstawieniem leków rozkurczających naczynia.
Odmienną przyczyną jest zator tętnicy wieńcowej wywołany krwotokiem, oderwaniem się blaszki miażdżycowej lub bakteryjnym zapaleniem wsierdzia, co skutkuje zatkaniem naczynia wieńcowego. Zablokowanie przepływu krwi w danym naczyniu może być spowodowane też różnego typu zapaleniami (między innymi w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego, kiły, guzkowego zapalenia tętnic), nadmiernym odkładaniem się jakiegoś metabolitu (na przykład mukopolisacharydozy czy skrobiawica), czy zakrzepicą wskutek zaburzeń krzepnięcia krwi.
Możliwe powody niedokrwienia to też wady wrodzone i nabyte naczyń wieńcowych, ich urazy lub zwężenie ujścia aorty oraz jej rozwarstwienie.
Wszystkie wyżej wymienione stany upośledzają lub uniemożliwiają dopływ tlenu do zaopatrywanej przez naczynie części serca i mogą spowodować martwicę tego obszaru. Skutkuje to wyłączeniem pracy części mięśnia sercowego, co może mieć poważne konsekwencje na poziomie całego organizmu.
Choroba niedokrwienna serca – objawy
Różnią się w zależności od przebiegu choroby.
Powszechnie występująca dławica piersiowa stabilna może trwać przez wiele lat i dawać objawy tylko podczas wysiłku fizycznego, kiedy rośnie zapotrzebowanie mięśni na tlen. Występują w niej okresy nasilenia objawów, a po nich może dojść do ustąpienia dolegliwości. Do najczęściej zgłaszanych objawów należą: ból w klatce piersiowej, zwykle gniotący, uciskający lub dławiący, umiejscowiony zamostkowo, ale mogący promieniować do żuchwy, szyi, ramion, nadbrzusza, trwający kilka minut i ustępujący po podaniu nitrogliceryny; ból brzucha, nudności i zmęczenie. Do wystąpienia objawów dochodzi najczęściej podczas wysiłku fizycznego o różnej intensywności (i na tej podstawie klasyfikuje się chorych) lub w związku z silnymi emocjami.
Bardziej dynamicznie rozwijają się ostre zespoły wieńcowe, mogące przebiegać z lub bez uniesienia odcinka ST (w EKG).
Niestabilna dławica piersiowa to stan spowodowany nagłym lub narastającym zmniejszeniem się przepływu krwi przez tętnicę wieńcową. Wśród możliwych objawów znajduje się ból w klatce piersiowej odpowiadający charakterystyką dławicy piersiowej stabilnej, ale różniący się czasem trwania i występowaniem w spoczynku. W zależności od towarzyszących chorób, objawy mogą być nietypowe lub nieznaczne.
Choroba niedokrwienna serca
Zawał serca z uniesieniem odcinka ST jest zwykle konsekwencją ustania przepływu krwi przez tętnice wieńcową, które doprowadza do powstania martwicy mięśnia i powoduje jego stałe unieczynnienie. Najważniejszymi objawami są: bardzo silny, dławiący, piekący, gniotący lub ściskający ból w klatce piersiowej (u około 80% chorych) zlokalizowany zamostkowo, trwający powyżej 20 minut i nie zmniejszający się po podaniu nitrogliceryny, promieniujący do żuchwy lub lewej kończyny górnej; u prawie połowy chorych występuje duszność, która może wynikać z niewydolności lewej komory serca i przebiegać z produktywnym kaszlem.
Część chorych prezentuje również zawroty głowy, omdlenia, uczucie kołatania serca, ból nadbrzusza, któremu mogą nawet towarzyszyć wymioty oraz niepokój i strach przed śmiercią. W badaniu mogą wystąpić: podwyższenie temperatury, bladość skóry, przyspieszenie pracy serca, cwał serca, szmery czy sinica obwodowa. Bardzo groźnymi powikłaniami są migotanie komór, nawroty niedokrwienia i ponowne zawały, pęknięcie ściany serca lub mięśnia brodawkowatego, zaburzenia rytmu i przewodzenia, stanowiące zagrożenie życia. W wypadku wystąpienia niepokojących objawów i nieustępowania bólu pomimo podania nitrogliceryny, należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.
Choroba niedokrwienna serca – rozpoznanie
Lekarz rozpoznaje chorobę niedokrwienną serca na podstawie wywiadu z pacjentem i wyników badań diagnostycznych. Wykonuje się badania laboratoryjne takie jak: profil lipidowy, glikemia, pełna morfologia krwi, markery martwicy mięśnia sercowego i stężenie kreatyniny. Ponadto u każdego chorego jest wykonywane badanie EKG. W uzasadnionych przypadkach powinno się wykonać echokardiografię serca, koronarografię, RTG oraz inne badania obrazowe.
Choroba niedokrwienna serca – leczenie
Choroba niedokrwienna serca w zależności od przebiegu jest różnie leczona. W przypadku stabilnej dusznicy piersiowej stosuje się leczenie zachowawcze mające na celu hamowanie postępowania choroby i poprawa rokowania (np. leki przeciwpłytkowe, statyny) i zniesienie dolegliwości przez odwrócenie niedokrwienia mięśnia sercowego (np. beta-blokery, blokery kanałów wapniowych, azotany). Należy również rozważyć leczenie inwazyjne.
Konieczne może być także zmodyfikowanie stylu życia. Leczenie ostrych zespołów wieńcowych ma na celu przeciwdziałanie niedokrwieniu, działanie przeciwzakrzepowe i ustabilizowanie blaszek miażdżycowych. W przypadku zawału należy jak najszybciej rozpocząć leczenie przedszpitalne. Podanie nitrogliceryny i leków fibrynolitycznych oraz leczenie szpitalne. Podanie tlenu, azotanów, silnych leków przeciwbólowych, leków przeciwpłytkowych, leków uspokajających i leków kardiologicznych w zależności od wskazań. Leczenie zawału serca obejmuje też leczenie inwazyjne prowadzące do reperfuzji.
Leczenie różnych postaci choroby niedokrwiennej serca dobiera lekarz!
Ważnym aspektem jest regularne monitorowanie postępu choroby. Profilaktyka choroby niedokrwiennej serca obejmuje zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną i kontrolne badania diagnostyczne. Nie należy lekceważyć objawów takich jak ból w klatce piersiowej, duszność i spadek wydolności fizycznej organizmu.
