Zakrzepica zatok żylnych mózgu (cerebral vein and dural sinus thrombosis, CVST) jest poważną chorobą, która podczas fazy ostrej może doprowadzić do udaru mózgu, wskutek upośledzenia ukrwienia układu nerwowego. Przytrafia się jednak bardzo rzadko i rocznie dotyka około 5 osób na milion.
Udary, do których dochodzi wskutek tej choroby, stanowią zaledwie 0,5-1% wszystkich udarów z racji tego, że główną przyczyną udarów są nieprawidłowości spowodowane zablokowaniem przepływu krwi w tętnicach, a nie żyłach.
Choroba obejmuje zatoki żylne opony twardej, których rolą jest zbieranie krwi z mózgowia, opon mózgowych, ucha wewnętrznego, gałki ocznej i oczodołu poprzez żyły mózgowia, opony twardej, błędnika, oczne oraz śródkościa. Statystycznie na zakrzepicę zatok żylnych mózgu częściej cierpią kobiety, niż mężczyźni.
Zakrzepica zatok żylnych mózgu – przyczyny
Choroba posiada wieloczynnikowe pochodzenie, które nie jest jeszcze w pełni zbadane. Można określić czynniki, które mogą, w mniejszym lub większym stopniu, mieć wpływ na rozwój zakrzepicy. Wyróżnia się główne 3 grupy:
- infekcyjne
- nieinfekcyjne
- pozostałe
Do przyczyn infekcyjnych zalicza się przebyte wcześniej różnego rodzaju zakażenia i zapalenia, m.in. zapalenie uszu, zatok, opon mózgowych, wsierdzia. Wśród przyczyn wskazuje się również na sepsę, czyli reakcję organizmu na zakażenie, wywołującą rozległy stan zapalny w organizmie. Zakrzepice po infekcji stanowią mniej niż 10 % przypadków.
Przyczyny nieinfekcyjne odpowiadają w większym stopniu za możliwość wystąpienia choroby. Są to m.in. zaburzenia krzepnięcia krwi i hormonalne, nowotwory, przebyte wcześniej udary mózgu lub operacje, niewydolność krążenia, stosowanie antykoncepcji. Wpływ mogą mieć również inne przewlekłe choroby oraz ciąża.
Do pozostałych czynników wlicza się wszelkie urazy i guzy mózgu.
Zakrzepica zatok żylnych mózgu – objawy
Najbardziej powszechnym objawem choroby jest ból głowy określany często jako „opasujący”, który występuje w przypadku 95% pacjentów. Do mniej specyficznych i nie pojawiających się u wszystkich osób objawów zalicza się:
- objawy wysokiego ciśnienia śródczaszkowego – nudności, wymioty, niedowłady związane z porażeniem nerwu unerwiającego mięsień gałki ocznej – powstawanie zeza zbieżnego, rozmycie widzenia i zaburzenia widzenia wywołane obrzękiem tarcz nerwów wzrokowych oraz bóle głowy
- objawy ogniskowe neurologiczne – niedowłady, zaburzenia mowy lub/i świadomości, problemy z koordynacją ruchową
- drgawki
- bolesny wytrzeszcz gałki ocznej
- obrzęk twarzy
- bóle twarzy, zębów, ucha i okolic
- gorączka
Objawy są zależne od lokalizacji zakrzepu, dlatego mogą różnić się u każdego pacjenta.
Zakrzepica zatok żylnych mózgu – rozpoznanie
Rozpoznanie choroby jest bardzo trudne, ze względu na to, że nie daje specyficznych, charakterystycznych tylko dla niej objawów. Zakrzepica zatok żylnych mózgu może przebiegać zarówno ostro, w gwałtowny sposób, jak i przewlekle. Najczęściej początek rozpoznania choroby stanowią bóle głowy występujące zwykle w godzinach porannych w połączeniu z objawami wysokiego ciśnienia śródczaszkowego – szczególnie jeśli objawy te występują u młodych pacjentów.
W wywiadzie diagnostycznym uwzględnia się wcześniej wymienione czynniki ryzyka, które mogą mieć wpływ na wystąpienie choroby takie jak stosowanie antykoncepcji czy przebyte urazy.
Badania, stosowane w celu diagnozy zakrzepicy to przede wszystkim tomografia komputerowa mogąca ukazać zmiany charakterystyczne dla występowania skrzepliny, zmiany miąższowe mózgu oraz zwężenie komór mózgu. Badanie może zostać wykonane również z podaniem kontrastu w celu zobrazowania naczyń krwionośnych.
Innym sposobem na rozpoznanie choroby jest wykonanie rezonansu magnetycznego, co pozwala na zobrazowanie skrzepliny oraz zmian wtórnych mózgu, jak np. obrzęk, udar lub krwotok. Rezonans magnetyczny z kontrastem umożliwia zobrazowanie niedrożnego naczynia.
Zakrzepica zatok żylnych mózgu – leczenie
Leczenie zakrzepicy zatok żylnych mózgu obejmuje terapię przeciwzakrzepową oraz leczenie objawowe. W początkowym okresie podaje się heparyny, czyli substancje, które zapobiegają krzepnięciu krwi w naczyniach krwionośnych. Mogą być podawane podskórnie albo dożylnie. W kolejnym etapie heparyny zastępuje się innymi lekami, podawanymi doustnie. Należą one do antykoagulantów, czyli substancji spowalniających krzepnięcie krwi. Czas trwania leczenia preparatami jest zależny od stanu pacjenta – w niektórych przypadkach uzasadnione może być przyjmowanie leków do końca życia.
Leczenie objawowe opiera się na łagodzeniu negatywnych skutków wysokiego ciśnienia śródczaszkowego. Stosuje się zatem leki o charakterze przeciwdrgawkowym, przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwwymiotnym w zależności od objawów, na które uskarża się pacjent.
W niektórych ciężkich przypadkach stosuje się leki trombolityczne, które powodują szybszy rozkład skrzepliny. Inną możliwością jest przeprowadzenie zabiegu wewnątrznaczyniowego, jednak również stosuje się tę metodę wyłazie w skrajnych przypadkach.
W terapii zalecanie jest również unikanie palenia tytoniu oraz odstawienie środków antykoncepcyjnych.
