Łańcuchowy przeszczep nerek jest rodzajem transplantacji tego narządu. W tym przypadku następuje wymiana organów pomiędzy przynajmniej trzema parami niezwiązanych ze sobą więzami rodzinnymi osób. Nie występuje tu pokrewieństwo pomiędzy dawcami. Przekazują oni nerkę w przypadku konieczności w rodzinie, gdy np. nie ma możliwości przeszczepu do członka rodziny ze względu na możliwość wystąpienia konfliktu immunologicznego czy też serologicznego a w konsekwencji odrzucenie wszczepionego organu.
HISTORIA – ŁAŃCUCHOWY PRZESZCZEP NEREK
Pierwsze badania w kierunku przeprowadzenia przeszczepu łańcuchowego nerek zostały podjęte za sprawą dr Felix’a T. Rapaport z Stony Brook University. Miało to miejsce w roku 1986. Program transplantacji łańcuchowej nerek rozpoczęto jednak dopiero sześć lat później, w Korei Południowej. Do dziś nastąpił znaczący rozwój tej dziedziny. Operacja przeszczepu łańcuchowego nerek jest możliwa w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii, a w Europie w Wielkiej Brytanii, Holandii, Szwajcarii czy Polsce.
Obecnie – dzięki pozytywnym wynikom tego rodzaju operacji – w niektórych Klinikach odsetek transplantacji przeprowadzanych metodą łańcuchową może dochodzić nawet do 50 %.
JAK WYGLĄDA PRZEBIEG ŁAŃCUCHOWEGO PRZESZCZEPU NEREK?
Zwyczajowo procedura przeszczepu nerki przewiduje dokonanie jej u osób ze sobą spokrewnionych. Jednak w przypadku braku takiej możliwości (niezgodność grupy krwi lub niezgodność immunologiczna dawcy i biorcy, gdy, np organizm biorcy produkuje przeciwciała działające przeciwko tkankom dawcy) konieczne jest poszukiwanie innych skutecznych rozwiązań.
Należy do nich przeszczep krzyżowy nerek. Polega na wymianie narządów pomiędzy dwoma parami biorca – dawca (nerka od pierwszego dawcy trafia do drugiego biorcy, a od drugiego dawcy do pierwszego biorcy). W przypadku trudności lub niemożności przez długi czas znalezienia odpowiednich osób do tego typu transplantacji, rozważany jest trzeci typ, czyli przeszczep łańcuchowy nerki.
Nazwa tego rodzaju transplantacji pochodzi od „łańcuchowego” przekazywania narządu. Dawca gotowy do przekazania nerki osobie z najbliższej rodziny, ale nie mogący tego dokonać (z w/w przyczyn) przekazuje ją innej osobie, z którą występuje wspomniana zgodność. Jednocześnie osoba biorcy ma podobną sytuację, tzn. jest dawca gotowy oddać nerkę, ale nie może tego uczynić w kręgu najbliższej rodziny. W tej sytuacji mogą uczestniczyć 3 i więcej pary.
W tym przypadku konieczna jest wnikliwa diagnoza pod kątem immunologiczno-serologicznym w celu wykluczenia możliwości (a przynajmniej zmniejszenia do minimum) odrzucenia przeszczepu przez organizm któregokolwiek z biorców. Wszyscy uczestnicy pozostają pod kontrolą ściśle współpracującego ze sobą zespołu lekarskiego. Znalezienie w ten sposób swoistego rodzaju nie tylko „bliźniąt serologicznych”, ale wręcz „wieloraczków” jest procesem długotrwałym, ale wartym oczekiwania. Jeżeli pojawia się taka szansa, pacjenci gotowi są z niej skorzystać.
ZALETY ŁAŃCUCHOWEGO PRZESZCZEPU NEREK
Do głównych zalet łańcuchowego przeszczepu nerek należą:
- zdecydowane skrócenie czasu oczekiwania na możliwość dokonania transplantacji i poprawy stanu zdrowia pacjenta, co znacznie podnosi komfort codziennego funkcjonowania;
- o wiele lepsza jakość organu pobranego od żywego dawcy niż od martwego (krótszy czas pozostawania w warunkach poza organizmem oraz zaprzestania funkcjonowania – do 2 godzin;
- w porównaniu z przeszczepem od zmarłego, gdzie czas ten może sięgać prawie do doby);
- zmniejszenie kosztów leczenia (wieloletnia dializa pacjenta pochłania kilkadziesiąt tysięcy złotych w ciągu roku).
PRZESZCZEPY ŁAŃCUCHOWE W POLSCE I NA ŚWIECIE
Największy łańcuchowy przeszczep nerek został przeprowadzony w Stanach Zjednoczonych. Włączonych w nim było aż 18 osób, czyli 9 par. Przeprowadzenie równolegle takiej liczby operacji i wymiana odpowiednio narządów była nie tylko wyzwaniem medycznym, ale także logistycznych.
W Polsce pierwszy łańcuchowy przeszczep nerek został dokonany w Klinice Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie. Transplantacja odbyła się w roku 2015 r. 23 czerwca zespół lekarski pod kierownictwem prof. Andrzeja Chmurę, prof. Artura Kwiatkowskiego i dr Rafała Kieszka dokonał jednocześnie sześciu operacji trwających około 12 godzin. Niespełna pól roku wcześniej (10 lutego) ten sam zespół jako pierwszy w Polsce przeprowadził nowatorski wówczas w Polsce krzyżowy przeszczep nerek). Koordynatorem transplantacyjnym całego przedsięwzięcia jest mgr Aleksandra Tomaszek.
WSKAZANIA I PROCEDURY DO WYKONANIA ŁAŃCUCHOWEGO PRZESZCZEPU NEREK
Ze względu na ściśle określone procedury (mające na celu zapobieżenie procedurze handlu organami, w tym nerkami) w Polsce żywnym dawcą organu może być wyłącznie dawca związany z biorcą więzami krwi. Wyjątkowe przypadki zezwalają na wydanie zgody przez Sąd Rejonowy o dokonaniu transplantacji od żywego dawcy niespokrewnionego.
Konieczne jest złożenie stosownego wniosku we właściwym ze względu na miejsce zamieszkania Sądzie. Po przeprowadzeniu procedury polegającej na wysłuchaniu dawcy oraz po zapoznaniu się z opinią Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej zostaje podjęta decyzja. Zwykle odbywa się to w postępowaniu nieprocesowym. W przypadku istnienia wątpliwości natury etycznej procedura może się wydłużyć i zostać wszczęte postępowanie procesowe, jednak są to dość sporadyczne przypadki.
