Przeszczep krzyżowy nerek jest jedną z metod transplantacji. Polega na wymianie nerek dwóch obcych (tzn. Niespokrewnionych, nie związanych więzami krwi) osób. Przede wszystkim ważny dla tych, u których nie ma w rodzinie możliwości dokonania takiego zabiegu lub brak zgodności serologiczno-immunologicznej z dawcą po zgonie.
HISTORIA – PRZESZCZEP KRZYŻOWY NEREK
Po raz pierwszy o transplantacji nerek od żywego dawcy bez pokrewieństwa z biorcą zaczęto mówić w latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku. W Stanach Zjednoczonych przez długi czas prowadzone były badania w tym temacie zanim podjęte zostały pierwsze próby przeszczepu krzyżowego nerki. Dopiero w roku 2000 przeprowadzono pionierski zabieg. Dokonał go zespół szpitala Hopkins Hospital.
Aktualnie jest to już bardzo popularne sposób wymiany organów w Ameryce Północnej. Statystyki pokazują, że 1:10 z przeszczepów nerek jest przeszczepem krzyżowym. Metoda ta przeszła także do sąsiadującej z USA Kanady. Również w Europie jest to transplantacja dostępna w największych klinikach Wielkiej Brytanii, Szwajcarii czy Holandii. Także Australia posiada zespoły lekarskie specjalizujące się w przeszczepie krzyżowym.
W Polsce jest to nadal metoda nowa. Pierwszy zabieg przeszczepu krzyżowego nerki odbył się bowiem w roku 2015.
W JAKI SPOSÓB DOBIERA SIĘ DAWCĘ DO PRZESZCZEPU KRZYŻOWEGO NEREK?
Procedurę wyboru dawcy nerki dla chorego rozpoczyna się od badania członków spokrewnionej rodziny. W dalszej kolejności, w wypadku braku zgodności genetycznej, serologiczno-immunologicznej (różne grupy krwi, wytwarzanie przez organizm biorcy przeciwciał przeciwko tkankom dawcy – mimo zgodności grupy krwi itp.). Ze względu na tzw. Pozytywne próby krzyżowe stwierdza się możliwość odrzucenia organu przez ciało pacjenta.
Powoduje to uruchomienie dalszej procedury. Para biorca i potencjalny dawca trafia do systemu, gdzie trwa oczekiwanie na znalezienie pary z podobną trudnością, gdzie zgodność w badaniach wskaże na możliwość przeprowadzenia przeszczepu krzyżowego.
Przeprowadza się szczegółowe badania. Dopiero w momencie uzyskania stuprocentowej zgodności antygenowej pomiędzy jedną a drugą parą możliwe jest podjęcie tej metody transplantacji. Wówczas biorca z pierwszej pary otrzymuje nerkę od dawcy z drugiej pary, a dawca z pierwszej pary przekazuje swój organ biorcy drugiej pary. Stąd nazwa przeszczepu „krzyżowy”. Biorcę i dawcę określa się mianem „bliźniaka genetycznego” – ze względu na zgodność genetyczną.
W przypadku, gdy w podobnej wymianie narządów uczestniczy więcej niż dwie pary biorca-dawca mówi się o przeszczepie łańcuchowym.
ZALETY TRANSPLANTACJI METODĄ PRZESZCZEPU KRZYŻOWEGO NEREK
Przeszczep krzyżowy nerek – do głównych zalet transplantacji przeprowadzanych metodą krzyżową zalicza się:
- znaczące skrócenie czasu oczekiwania na przeszczep;
- pochodzenie organu od żywego, a nie zmarłego dawcy (czas przebywania nerki poza organizmem różni się znacząco – od żywego dawcy nerka trafia do biorcy już po dwóch godzinach, natomiast w przypadku dawcy zmarłego – nawet do 20 godzin);
- dłuższy czas funkcjonowania nerki pobranej od zdrowego dawcy (nawet do 15 lat, gdzie przy pobraniu narządu od dawcy zmarłego wynosi średnio 10 lat);
- dłuższe życie biorcy po przeszczepie od żywego dawcy (związane z w/w przyczynami);
- mniejsze koszty transplantacji i wcześniejszego leczenia (do momentu znalezienia dawcy często pacjenci przez kilka lat poddawani są dializie, co generuje znaczne koszty – w Polsce jeden zabieg dializy to cena średnio 400 zł, a więc rocznie około 62 000 zł; koszt przeszczepu nerki to około 5 000 zł.
Bezpieczeństwo przeprowadzenia zabiegu oraz krótszy czas przebywania nerki bez ukrwienia (czyli poza ciałem) w przeszczepie krzyżowym są wymieniane jako główne powody podejmowania się tego rodzaju przeszczepu przez lekarzy.
PROCEDURY DOTYCZĄCE KRZYŻOWEGO PRZESZCZEPU NEREK
Prawo reguluje możliwość dokonania przeszczepu nerki (czy innego narządu) od dawcy nie będącego spokrewnionym z biorcą w linii prostej (tj. rodzeństwo, osoba przysposobiona czy współmałżonek). W przypadku tego rodzaju transplantacji konieczna jest zgoda wydana przez Sąd Rejonowy. Kandydat na dawcę składa w takim wypadku wniosek we właściwym organie. Sąd ma obowiązek wysłuchać kandydata.
Dodatkowo zasięga opinii Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej. W przypadku braku wątpliwości natury etycznej zgoda zostaje wydana w postępowaniu nieprocesowym. Wszelkie niejasności mogą wydłużyć procedurę ze względu na konieczność rozpoczęcia procesu w sprawie. Jest to jednak konieczne wyłącznie w sytuacji wątpliwości natury etycznej, co zdarza się sporadycznie.
Decyzja o przeszczepie krzyżowym powinna bowiem być dokładnie poparta badaniami medycznymi. Potencjalny dawca powinien również zostać poinformowany o wszelkich konsekwencjach decyzji. Składając więc wniosek niejako potwierdza, że dokonuje tego z pełną świadomości i z zachowaniem wolnej woli.
PRZESZCZEP KRZYŻOWY NEREK W POLSCE
Ze względu na to, że kolejka osób oczekujących na nerkę jest bardzo długa, w Polsce przed dokonaniem pierwszego przeszczepu krzyżowego nawet połowa pacjentów przygotowywanych do tego rodzaju zabiegu zostawała przesunięta na kolejne lata. Statystyki z roku 2013 (a więc dwa lata przed pionierskim w Polsce przeszczepem) podają, że na taki zabieg oczekiwało ponad 2,5 tysiąca osób, z czego doszło do niewielu ponad 1100 zabiegów. Dodatkowo prawie 60 osób oczekujących zmarło przed znalezieniem dawcy.
Pierwszy krzyżowy przeszczep nerek w Polsce został dokonany w 2015 roku w Klinice Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie. Kierownikami operacji byli prof. Artur Kwiatkowski (współautor i pierwszy koordynator programu „Żywego Dawcy Nerki”, a także ministerialnego programu rozwoju medycyny transplantacyjnej planowanym na lata 2011-2020) wraz z prof. Andrzejem Chmurą (kierownik w/w Kliniki) i dr Rafałem Kieliszkiem. Miało to miejsce 10 lutego. W zabiegu uczestniczyły dwie pary biorca-dawca.
