Przewlekła choroba nerek, w skrócie PchN (z łac. insufficientia renum chronica, z ang. chronic kidney disease, w skrócie CKD) jest wpisana w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD – 10 pod numerem N18. Pierwszy raz przypadek przewlekłej choroby nerek został opisany w roku 2002 w USA. Grupa nefrologów w składzie Kidney Disease Outcome Quality Initiative (KDOQI) wprowadziła pojęcie PChN.
Akceptacja i opis choroby została potwierdzona przez Kidney Disease Improving Global Outcome (KDIGO). Aktualizacja wytycznych dotyczących klasyfikacji, przyczyn oraz objawów nastąpiła w roku 2012. Obecnie przewlekła choroby nerek jest uważana za chorobę cywilizacyjną. Około 600 milionów ludzi na całym świecie cierpi na tą dolegliwość. W Polsce szacuje się, że około 4,3 mln jest dotkniętych PchN.
CZYM JEST PRZEWLEKŁA CHOROBA NEREK?
Przewlekła choroba nerek jest to zespół chorobowy, który ma wiele objawów. Występuje w następstwie zmniejszenia się liczby czynnych nefronów na skutek zmian powodujących zmiany w miąższu nerki. Jeżeli ten stan utrzymuje się powyżej trzech miesięcy pojawiają się nieprawidłowości w budowie lub funkcjonowaniu nerki. Konsekwencje zdrowotne mogą być bardzo poważne.
DIAGNOSTYKA PRZEWLEKŁEJ CHOROBY NEREK
Diagnostyka przewlekłej choroby nerek polega na obserwacji chorego przez okres 3 miesięcy. Jeżeli objawy utrzymują się przez ten czas mówi się o PchN.
Kryteria umożliwiające rozpoznanie choroby podzielone są na czynniki takie jak:
- wskaźniki uszkodzenia nerek;
- upośledzenie funkcji wydalniczych (wówczas wskaźnik filtracji kłębuszkowej wynosi mniej niż 60 ml/min/1,73m2.
Jeśli chodzi o wskaźniki uszkodzenia nerek zaliczane są do nich:
- albuminuria (wydalanie albumin z mocze) – wartość albumin jest większa niż równa 30 mg/d;
- nieprawidłowy osad moczu (krew w moczu z nieprawidłowymi w budowie erytrocytami tzw. wałeczki erytrocytowe, leukocytowe, tłuszczowe, a także komórki nabłonka);
- nieprawidłowe wartości elektrolitów oraz inne przyczyny zaburzenia czynności cewki moczowej (m.in. nerkowe kwasice cewkowe, moczówka prosta nerkowa, utrata potasu lub magnezu, zespół Fanconiego, cystynuria, białkomocz);
- zmiany histopatologiczne ustalone w wyniku biopsji nerki lub podejrzewane (m.in. glomerulopatie, choroby naczyniowe, cewkowo-śródmiąższowe, z obecnością torbieli);
- zmiany w budowie nerek wykazane w diagnostyce obrazowej takie jak: wielotorbielowatość, dysplazja nerki, wodonercze, bliznowacenie nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zwężenie tętnicy nerkowej czy też nerki małe o zwiększonej echogeniczności;
- stan po przeszczepie nerki (nawet w przypadku, gdy eGFR jest wyższe niż 60 ml/min/1,73 m2).
PRZYCZYNY PRZEWLEKŁEJ CHOROBY NEREK
Do najczęstszych przyczyn przewlekłej choroby nerek należą schorzenia niszczące miąższ nerkowy. Pojawiają się one znacznie częściej niż choroby wynikające z utrudnienia odpływu moczu. Także zmiany naczyniowe, które prowadzą do pogorszenia ukrwienia nerek należą do rzadkości. W sporadycznych przypadkach PchN powoduje wstrząs lub zespół septyczny.
Do głównych przyczyn przewlekłej choroby nerek należą: białkomocz, nadciśnienie tętnicze, hiperglikemia, hiperlipidemia, niedokrwistość, palenie tytoniu lub kwasica nieoddechowa.
Zaostrzenie przewlekłej choroby nerek może być spowodowane następującymi czynnikami: odwodnienie, hipotensja, środki cieniujące stosowane w radiologii, leki nefrotoksyczne, ostra niewydolność serca, zakrzep tętnicy nerkowej lub żył nerkowych, odmiednicznkowe zapalenie nerek lub inne przeszkody zaburzające odpływ moczu (np. powiększony gruczoł krokowy, czyli prostata u mężczyzn, głównie w wieku starszym).
RODZAJE PRZEWLEKŁEJ CHOROBY NEREK
Przewlekła choroba nerek może mieć kilka stopni przebiegu w zależności od zaawansowania stadia oceny wydolności wydalniczej nerek. Oceniane jest to poprzez wskaźnik GFR (kategoria G) oraz funkcję kłębuszków nerkowych (kategoria A od albuminuria).
W zależności od poziomu GFR można wyróżnić:
- niewielkie zmniejszenie GFR;
- umiarkowane zmniejszenie GFR;
- ciężkie zmniejszenie GFR;
- schyłkową niewiydolność nerek (przy spadku wskaźnika poniżej 15 lub przy długotrwałych dializach).
Natomiast w zależności od poziomu albuminy i kreatyniny w moczu można wyróżnić:
- normoalbuminurię (albuminuria nieobecna lub łagodna);
- mikroalbuminuria (albominuria umiarkowana);
- makroalbuminuria (albuminuria ciężka).
OBJAWY PRZEWLEKŁEJ CHOROBY NEREK
Obawy przewlekłej choroby nerek można podzielić na kilka kategorii:
- ogólne (np. osłabienie, szybka męczliwość, hipotermia, mniejsze łaknienie, niska odporność);
- skórne (takie jak: bladość, suchość, ziemistobrunatna cera, zwiększony czas krwawienia, świąd i wysypka, tzw. „szron mocznicowy”;
- ze strony układu krążenia (m.in. nadciśnienie tętnicze, przerost lewej komory, niewydolność lub zaburzenia rytmu serca, przyspieszona miażdżyca, zwapnienie naczyń, mocznicowe zapalenie osierdzia);
- ze strony układu oddechowego (np. oddech Kussmaula – inaczej kwasiczy, mocznicowe zapalenie opłucnej, przekrwienie i obrzęk płuc);
- ze strony układu pokarmowego (m.in. zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit, wrzody żołądka lub dwunastnicy, krwawienia z układu pokarmowego, charakterystyczny mocznicowy zapach z ust, nudności i wymioty, a także ostre zapalenie trzustki);
- ze strony układu nerwowego oraz mięśniowego (takie jak: upośledzenie pamięci i koncentracji, bóle głowy, nadmierna senność lub bezsenność, zaburzenia zachowania, drgawki, zespół niespokojnych nóg, zanik odruchów głębokich w ścięgnach, osłabienie i kurcze mięśni, drżenie, przewlekła czkawka, porażenie nerwu strzałkowego, a nawet porażenie czterokończynowe)
- ze strony układu rozrodczego (u kobiet zaburzenia miesiączkowania aż do wtórnego braku okresu, niepłodność, zaburzenia czynności seksualnych);
- ze strony układu kostnego (np. nieprawidłowy metabolizm wapnia lub fosforu, zaburzenia wydzielania PTH);
- zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej oraz równowagi kwasowo-zasadowej.
Chory, u którego nie podjęto działań leczniczych, stopniowo zapada w głęboką śpiączkę wskutek działania substancji toksycznych na mózg. Oddech staje się wolny i głęboki.
MOŻLIWE POWIKŁANIA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK
W przypadku zaniedbania podjęcia leczenia konsekwencje mogą być bardzo poważne – do stopniowego zapadania w głęboką śpiączkę. Jest to skutek nadmiernego działania toksycznych substancji na funkcje mózgu.
Powikłania zwiastujące, których nie wolno bagatelizować to:
- nadciśnienie tętnicze i inne choroby ze strony układu krążenia;
- anemia spowodowana przez zaburzenia w wytwarzaniu erytrocytów;
- niedożywienie białkowo-kaloryczne (na skutek białkomoczu);
- zaburzenie gospodarki wapniowo-fosforanowej (na skutek zaburzenia hydroksylacji witaminy D);
- niedobór wapnia (hiperkalcemia) lub nadprodukcja fosforanu (hiperfosfatemia);
- ostedystrofia nerkowa.
PRZEWLEKŁA CHOROBA NEREK – POSTĘPOWANIE LECZNICZE
Postępowanie na początku choroby obejmuje przede wszystkim zmniejszaniu objawów takich jak: białkomocz, hipolipidemia, nadciśnienie tętnicze czy kwasica elektrolitowa. W przypadku poważniejszych zaburzeń może być konieczne przygotowanie do leczenia nerkozastępczego (np. dializy).
Głównymi efektami, które chce się osiągnąć w tym etapie jest powrót do prawidłowej masy ciała, spożywanie właściwej ilości białka, sodu oraz ograniczenie fosforu.
Kolejna faza obejmuje leczenie nerkozastępcze w celu odciążenia zmienionych chorobowo nerek dializy (hemodializa i dializa otrzewnowa), ewentualnie przeszczep nerki.
Najważniejszymi zaleceniami dla pacjentów z PchN jest wyleczenie współwystępujących schorzeń pod kontrolą specjalisty (lub specjalistów z właściwych dziedzin). Bardzo ważna jest także profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych (bez względu na stopień ich rozwoju). Należy unikać przyjmowania leków, które mogą mieć szkodliwe działanie dla funkcjonowania nerek. Wskazane jest także wzmacnianie odporności oraz zapobieganie stanom zapalnym poprzez odpowiednie szczepienia.
