Plamica alergiczna zwana jest inaczej plamicą bądź chorobą Schönleina–Henocha. Dolegliwość ta ma podłoże autoimmunologiczne. W jej przebiegu dochodzi do układowego zapalenia niewielkich naczyń – żyłek, tętniczek i włośniczek – zlokalizowanych głównie w stawach, skórze, nerkach oraz przewodzie pokarmowym.
Istotą plamicy alergicznej jest wytwarzanie przez organizm kompleksów immunologicznych, w skład których wchodzą między innymi przeciwciała IgA. Odkładają się one w wymienionych wyżej naczyniach tworząc złogi. Zjawisko to zapoczątkowuje bardzo szybko stan zapalny, który znacznie utrudnia prawidłowy przepływ krwi przez te naczynia, konsekwencją mogą być nawet miejscowe ogniska martwicy.
Choroba Schönleina–Henocha może pojawić się w każdym wieku, jednak bardzo często diagnozuje się ją u dzieci w wieku wczesnoszkolnym pomiędzy 4 a 10 rokiem życia. Dwukrotnie częściej chorują chłopcy. Uznaje się, że częściej występuje u dzieci, które przebyły infekcję, np. grypę czy ospę wietrzną. Szczyt zachorowań przypada na okres jesienno-zimowy. Szacuje się, iż choroba dotyka 10-20 osób na 100 000 rocznie.
Plamica alergiczna – przyczyny choroby
Przyczyny plamicy alergicznej nie są do końca poznane. Tworzenie się złogów immunoglobulin IgA nie zostało do końca zbadane i nie można określić, dlaczego tak się dzieje.
Uznaje się natomiast, że dolegliwość często jest poprzedzona wirusowymi zakażeniami górnych dróg oddechowych. Niekiedy choroba może pojawić się po zażywaniu niektórych leków, np. aspiryny, po spożyciu niektórych produktów spożywczych, np. ryb czy orzechów, a także po ekspozycji na zimno.
Wśród czynników sprzyjających rozwojowi plamicy alergicznej znajdują się:
- zakażenia wirusem HBV lub HCV
- zakażenia cytomegalowirusem
- ukąszenia owadów
- ekspozycja na niektóre substancje chemiczne
- szczepionki
- toczeń rumieniowaty układowy
- reumatoidalne zapalenie stawów
- antygeny nowotworowe
Szacuje się, że aż w około 70% przyczyną są drobnoustroje. W wywiadzie stwierdza się często występowanie schorzeń, których inicjatorami są paciorkowce. Do rozwoju plamicy alergicznej mogą przyczynić się także wirusy różyczki, odry, HIV czy ospy wietrznej.
Plamica alergiczna – objawy
Objawy plamicy alergicznej są różnorodne, ich wystąpienie zależy od miejsca powstania stanu zapalnego. Najczęstszym i najbardziej rozpoznawalnym objawem plamicy alergicznej są wykwity skórne – plamista wysypka o lekko wypukłej strukturze. Może mieć zarówno różną wielkość jak i lokalizację. Najczęściej jednak pojawia się na pośladkach oraz na nogach. Wysypce często współtowarzyszą obrzęki, pęcherze czy krosty. Zmiany te ustępują bez pozostawiania trwałych śladów. Grudki te posiadają kilka charakterystycznych cech:
- Układają się na skórze symetrycznie
- Nie bledną pod wpływem ucisku
- Są dobrze wyczuwalne palcami
- Po ustąpieniu nie powodują powstawania blizn
- Pojawiają się głównie na kończynach dolnych
Do innych objawów schorzenia należą:
- zwiększenie temperatury ciała
- dolegliwości bólowe stawów (zwykle nadgarstkowych, łokciowych, kolanowych i skokowych)
- ograniczenie ruchomości zajętych stawów oraz ich obrzęk
- dolegliwości bólowe brzucha, jeśli stan zapalny zlokalizowany jest w tym obszarze
- niekiedy wystąpienie niewielkiej ilości krwi w stolcu
- drgawki
- porażenia
- bóle głowy
- opuchlizna jąder u mężczyzn
W przebiegu choroby może dojść nawet do zapalenia naczyń w nerkach. Manifestuje się to często jako krwiomocz lub białkomocz. Objawy te mają swój początek po około 2-6 tygodniach. W cięższych przypadkach może dojść do zapalenia kłębuszków nerkowych, a w konsekwencji do niewydolności całego narządu.
Sporadycznie obserwuje się zajęcie narządu wzroku lub płuc (w przypadku płuc objawia się to krwiopluciem).
Objawy uzależnione są także od wieku chorego. Im starszy pacjent, tym objawy zwykle są cięższe i wymagają leczenia.
Plamica alergiczna – diagnoza i Leczenie
Wstępna diagnoza bazuje na wywiadzie przeprowadzonym z pacjentem oraz na obejrzeniu zmian skórnych. Dalsza diagnoza choroby opiera się na badaniach krwi. W wynikach stwierdza się wówczas podwyższone stężenie przeciwciał IgA. Parametry CRP czy OB mogą być jednak zarówno podwyższone jak i prawidłowe. Drugim typowym badaniem jest badanie moczu i kału. Przy ciężkich niewydolnościach nerek wymagana jest ich biopsja.
Plamica alergiczna u dzieci ma zazwyczaj łagodny przebieg i ustępuje samoistnie bez pozostawiania śladów. Niestety posiada tendencję do nawrotów. U dorosłych przebieg choroby jest zdecydowanie cięższy.
Łagodna postać choroby wymaga jedynie leczenia objawowego. Jego istotą jest przede wszystkim zażywanie leków przeciwbólowych. Jeśli zmiany w obrębie stawów są wyjątkowo uciążliwe lekarz może przepisać glikokortykosteroidy. Chorym podaje się również leki antyhistaminowe, hemostatyczne oraz uszczelniające naczynia krwionośne, np. rutynę. Należy pamiętać, że aspiryna może powodować zaostrzenie objawów choroby.
Ciężkie przypadki wymagają natomiast hospitalizacji. Niekiedy podaje się choremu leki immunosupresyjne – jeśli doszło do zajęcia nerek. Celem tego typu leków jest osłabienie reakcji immunologicznej organizmu, co zapobiega dalszym uszkodzeniom narządu.
