Tętniak aorty brzusznej u większości chorych nie wykazuje objawów. Najczęściej występujący objaw to stały, gniotący ból w okolicach śródbrzusza lub okolicy lędźwiowej. Ból taki może się utrzymywać przez godziny a nawet dni. Podobny jest do bólu korzeniowego, a aktywność nie wpływa na jego natężenie. Ból jest mniejszy w pozycji leżącej ze ugiętymi stawami kolanowymi. Ból może promieniować do pachwiny, pośladków czy też ud, może być zwiastunem poszerzania się i zagrażającego pęknięciem tętniaka.
Palpacyjnie tętniak aorty brzusznej jest do wybadania, jeśli jest wielkości większej niż 50 mm. Tętniaki są tkliwe, zwłaszcza gdy szybko się powiększają. Nad aortą brzuszna mogą występować słyszalne szmery. Objawy pękniętego tętniaka mogą przypominać kolkę jelitową, zapalenie uchyłków jelita lub krwawienie do przewodu pokarmowego. U chorego, u którego doszło już do pęknięcia tętniaka, tętniący guz w jamie brzusznej jest wyczuwalny dopóki nie wystąpi radykalne obniżenie stężenia tlenu w organizmie wskutek wstrząsu hipowolemicznego.
Tętniak aorty brzusznej – przebieg
Tętniaki aorty brzusznej o średnicy ok 40 mm zwiększają swoją wielkość o ok. 2,6 mm na rok a o średnicy 60 mm o ok 6,5 mm na rok. Przyrost średnicy tętniaka o 5 mm w ciągu 6 miesięcy 2 – krotnie zwiększa ryzyko pęknięcia. Do pęknięcia tętniaka tętnicy biodrowej wspólne dochodzi często po osiągnięciu 50 mm wielkości. Tętniak brzusznego odcinka aorty może z czasem ulec rozwarstwieniu, ale zdarza się to znacznie rzadziej niż w przypadku tętniaka odcinka piersiowego.
Rozpoznanie, badania pomocnicze
USG, jest to podstawowa metoda diagnostyczna tego typu schorzeń. Umożliwia dokładnie wyznaczenie wielkości aorty u blisko 97 % badanych.
Angio TK – pozwala na dokładną ocenę wielkości i zasięgu tętniaka oraz zależności między nim a sąsiadującymi naczyniami i narządami. To badanie jest zwykle wystarczające do oceny przedoperacyjnej tętniaka.
Angio MR – badanie wykonywane u chorych, u których z pewnych przyczyn nie można wykonać Angio-TK.
Aortografia – badanie wykonywane u chorych, u których konieczna jest interwencja wewnątrznaczyniowa, wskazane jest wykonanie angiografii z zastosowaniem kalibrowanego cewnika w celu uzupełnienia oceny lokalizacji u wielkości tętniaka oraz weryfikacji nieprawidłowości w tętnicach trzewnych, nerkowych lub biodrowych.
Kryteria rozpoznania
Rozpoznanie na podstawie wyniku badań obrazowych wykonywanych z innych wskazań. W przypadku wykonania u chorego tętniaka aorty na jakimkolwiek odcinku należy przeprowadzić obrazowanie całej aorty, by wykluczyć współistnienie innych tętniaków.
Tętniak aorty brzusznej – leczenie zachowawcze
Najważniejszym jest eliminacja czynnika chorób sercowo – naczyniowych. Chorzy najczęściej nie umierają z przyczyn samego tętniaka, ale ChNS przed wystąpieniem leczenie inwazyjnego. Betablokery stosowane przewlekle zmniejszają częstotliwość incydentów wieńcowych u chorych operowanych. Nie wpływają natomiast na częstość pęknięć tętniaków.
Tętniak aorty brzusznej – leczenie inwazyjne
Jeśli u chorego wystąpiła triada objawów tj. ból brzucha lub pleców, tętniący guz jamy brzusznej i hipotensja wymaga natychmiastowej oceny pod względem chirurgicznym i ewentualnej kwalifikacji do leczenia inwazyjnego.
Leczenie operacyjne jest wskazane w przypadku tętniaków aorty brzusznej zlokalizowanych poniżej odejścia tętnic nerkowych oraz tętniaków tętnic biodrowych wspólnych u chorych, którzy nie są obciążeni dużym ryzykiem zgonu okołooperacyjnego wyniki planowanych operacji tętniaków aorty brzusznej są dobre. Śmiertelność okołooperacyjna w przypadkach operacji planowanych jest oceniana za ok 4-10% natomiast u chorych z pękniętym tętniakiem 40 – 70%. Do przeciwwskazań operacyjnych należą:
- wiek powyżej 85 lat
- mniejsza niż 30% frakcja wyrzutowa serca lewej komory
- zaostrzenie niewydolności serca w ciągu ostatnich 30 dni
- świeży zawał serca
- złożone komorowe zaburzenia rytmu
- duży tętniak lewej komory
- rozległe zmiany miażdżycowe w tętnicach wieńcowych potwierdzona biopsją marskość wątroby występująca z wodobrzuszem
- i inne
Monitorowanie
U większości pacjentów badania nieinwazyjne są wystarczające do obserwacji rozwoju tętniaka aorty brzusznej. Badania przesiewowe tj. USG jamy brzusznej zaleca się u:
- mężczyzn w wieku powyżej 60 lat, w przypadku jeśli tętniaki występowały u pacjenta w rodzinie
- mężczyzn w wieku 65-75 lat, którzy palili tytoń
Tętniak aorty brzusznej – możliwe powikłania
Pękniecie tętniaków aorty brzusznej jest możliwe do:
- przestrzeni zaotrzewnowej – o charakterystycznym zespole objawów. Występuje wówczas silny ból w jamie brzusznej a także okolicy lędźwiowo – krzyżowej, wstrząs hipowolemiczny oraz krwiak moszny i krocza
- jamy brzucha – występują wówczas bóle brzucha, a także zwiększenie obwodu brzucha
- dwunastnicy, co następuje niezwykle rzadko, dochodzi wówczas do silnego krwawienia z przewodu pokarmowego
- żyły głównej dolnej, nerkowej lub biodrowej, tej drugiej rzadziej. Objawy są wówczas szybko narastające i dotyczą niewydolności serca z silnie zwiększonym wyrzutem krwi. Śmiertelność w wyniku pęknięcia tętniaka przedoperacyjnie szacuje się na około 40 – 60 %, natomiast w okresie okołooperacyjnym śmiertelność sięga 40% chorych.
