Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych to zapalenie naczyń żylnych umiejscowionych nad powięzią (nazywanych powierzchownymi, pod powięzią umiejscowione są żyły głębokie), któremu towarzyszy różnego nasilenie krzepnięcia krwi w żyłach objętych chorobą.
Wyróżniamy kilka rodzajów zakrzepowego zapalenie żył powierzchownych. Są to:
Zapalenie żylaków, które stanowi około 90% wszystkich przypadków zakrzepowego zapalenia żył powierzchownych. Najczęściej obejmuje żyłę odpiszczelową, a rzadziej żyły odstrzałkowe. Żylak to poszerzenie żyły powierzchownej, w pozycji stojącej, której średnica jest większa niż 3mm. Takie poszerzenie powoduje zastój krwi w żyłach, co skutkuje zmianami w ich ścianach. Zmienione ściany żył mogą powodować powstanie zakrzepicy, która w efekcie prowadzi do zapalenia żył.
Samoistne zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych. Dotyczy ono zwykle żyły odstrzałkowej lub odpiszczelowej, ale rozwinąć może się w którejkolwiek żyle.
Nawracające zapalenie żył powierzchownych. Ta choroba może być zwiastunem nowotworu. Tzw. zapalenie wędrujące może zaś towarzyszyć lub wyprzedzać chorobę Buergera (zapalenie małych i średnich tętnic oraz żył kończyn, ściśle związane z paleniem tytoniu) lub chorobę Behçeta (nawracające, bolesne afty w jamie ustnej, owrzodzenia narządów płciowych, zmiany w narządzie wzroku, objawy neurologiczne, zmiany skórne i naczyniowe). Jako objaw Trousseau może wskazywać na raka gruczołowego, najczęściej trzustki. Prawdopodobieństwo współistnienia zakrzepicy żył głębokich z zapaleniem żył powierzchownych jest niewielkie, bo około ~5%.
Zapalenie żył powierzchownych związane z cewnikiem. Może powstać gdy do żyły jest wprowadzony i długo utrzymywany cewnik naczyniowy. To zapalenie zajczęściej lokalizuje się w żyłach powierzchownych kończyn górych i w żyłach centralnych. Większa średnica cewnika czy jego nieprawidłowe położenie sprzyjają powstaniu zapalenia.
Również wprowadzenie cewnika centralnego przez żyłę obwodową (a nie np. szyjną lub podobojczykową) zwiększa ryzyko choroby. Zakażenie, stany nadkrzepliwości, leczenie hormonalne i substancje drażniące (np. podawane leki) to pozostaje czynniki sprzyjające rozwinięciu się zakrzepowego zapalenia żył powierzchownych.
Ropne zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych. Rozwija się u chorych z bakteriemią (czyli zakażeniem krwi bakteriami, nie mylić z sepsą), która utrzymuje się od 72 h pomimo odpowiedniej antybiotykoterapii. Ryzyko jest wyższe u chorych z cewnikiem wewnątrznaczyniowym. Najczęściej przyczyną bakteriemii są Staphylococcus aureus, paciorkowce i pałeczki Gram-ujemne.
Objawy zakrzepowego zapalenia żył powierzchownych:
Najczęściej choroba objawia się bolesnym obrzękiem zajętej żyły i zaczerwienieniem skóry wokół. W przypadku żylaków ich zapalenie można łatwo wyczuć jako guzkowate lub powrózkowate zgrubienia. Jeśli mamy do czynienia z zapaleniem żył związanym z cewnikiem, to podane objawy występują w okolicy cewnikowanej żyły.
Zdarza się, że choroba przebiega bezobjawowo. W ropnym zakrzepowym zapaleniu żył powierzchownych dodatkowo, oprócz podanych objawów spotykamy się z gorączką, silnym zaczerwienieniem, bólem i obecnością ropnej treści w miejscu zajętego przez zapalenie naczynia.
Przebieg naturalny zakrzepowego zapalenia żył powierzchownych:
Gdy choroba nie będzie leczona i tak ustąpi samoistnie po kilku dniach lub tygodniach. Zwykle też po kilku miesiącach żylaki ulegną częściowej rekanalizacji. Natomiast jeśli zapalenie w żyje odpiszczelowej będzie szerzyć się proksymalnie (czyli w kierunku środka ciała) to istnieje ryzyko, że zakrzepica przejdzie na żyłę udową powierzchowną i powstanie proksymalna zakrzepica żył głębokich. Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych zwiększa prawdopodobieństwo rozwinięcia się żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.
Rozpoznanie zakrzepowego zapalenie żył głębokich:
Rozpoznanie jest zwykle ustalane w oparciu o objawy kliniczne, czyli obrzęk, ból i zaczerwienienie. Jeśli choroba jest związana z cewnikiem, wykonuje się posiew, który może ujawnić, czy przyczyną nie jest zakażenie bakteryjne. W przypadku zapalenia żylaków kończyn dolnych wykonuje się USG, w celu umiejscowienia czoła skrzepliwy, gdyż jeśli występuje w obrębie proksymalnego końca żyły odpiszczelowej (czyli powyżej stawu kolanowego) występuje ryzyko przejścia zakrzepicy na żyły głębokie.
Gdy występuje wędrujace zapalenie żył lub zapalenie żyły wcześniej niezmieniowej wykonuje się badania w kierunku choroby nowotworowej. Również w tym ostatnim przypadku należy rozważyć nadkrzepliwość.
Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych – leczenie
W przypadku zapalenia żył związanego z cewnikiem, cewnik jest usuwany z naczynia. Jeśli występuje ból podaje się niesteroidowe leki przeciwzapalne, ewentualnie miejscowo heparynę w postaci żelu. Profilaktykę przeciwzakrzepową stosuje się tu tylko u pacjentów unieruchomionych, po przebytym epizodzie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej lub z chorobą nowotworową oraz u chorych, u których objawy zapalenia się utrzymują pomimo usunięcia cewnika.
Przy ropnym zakrzepowym zapaleniu żył powierzchownych usuwa się źródło zakażenia (np. cewnik) i stosuje antybiotykoterapię. Gdyby nie nastąpiła poprawa rozważane jest nacięcie, drenaż lub wycięcie fragmentu żyły zajętej zapaleniem.
Gdy mamy do czynienia z zakrzepicą żył powierzchownym wprowadzane się leczenie przeciwkrzepliwe. Jeśli występuje ryzyko przejścia zakrzepicy proksymalnie z żyły odpiszczelowej, chory kierowany jest do chirurga na podwiązanie tej żyły. Chory nie musi być unieruchamiany, jednak musi mieś wielowarstwowy opatrunek uciskowy do czasu ustąpienia ostrego stanu zapalnego.
Ograniczona zakrzepica żył powierzchownych, czyli zakrzep fragmentu żyły na odcinku mniejszym niż 5cm, prawdopodobnie nie wymaga leczenia przeciwkrzepliwego.
