Owrzodzenie żylne goleni jest schorzeniem o bardzo bolesnym, uciążliwym przebiegu. Polega na powstawaniu na kończynie dolnej trudnej w gojeniu się ranie. Spowodowana może być w wyniku zaniedbania leczenia żylaków lub niezależnie do tej choroby. Zwykle pojawia się u osób starszych z takimi chorobami współwystępującymi, które doprowadzają do niewydolności żylnej lub przypadłością, która obciążają żyły (jak np. cukrzyca).
NA CZYM POLEGA OWRZODZENIE ŻYLNE GOLENI?
Owrzodzenie żylne goleni jest zaliczane do schorzeń przewlekłych. Może goić się nawet 6 do 8 tygodni. Jej obszar nie ulega zmniejszeniu nawet w przypadku podjęcia leczenia (przyjmuje się wartość o 20 %).
Owrzodzenie pojawia się na kończynie dolnej, nad kostką (po stronie wewnętrznej bądź z przodu). Trudności w leczeniu sprawia również występowanie obfitego wysięku. Wiąże się to z koniecznością zmieniania opatrunków bardzo często.
PRZYCZYNY OWRZODZENIA ŻYLNEGO GOLENI
Owrzodzenie goleni powstaje w wyniku niewydolności żył (powierzchniowych, głębokich albo przeszywających). Tracą one zdolność do prawidłowego funkcjonowania, czyli zaopatrywania tkanek w tlen oraz składniki odżywcze. Z upływem czasu dochodzi do ich martwicy. W dalszej konsekwencji pojawiają się ubytki skóry.
Główne przyczyny niewydolności żylnej to:
- znaczący wzrost ciśnienia żylnego utrzymującego się długotrwale (np. przez kilka dni jeden za drugim) i nie ma poprawy mimo odpoczynku; podłożem może być choroba żył, cukrzyca albo po
- prostu starość, czy też prowadzenie niehigienicznego trybu życia (m.in. brak lub znikoma aktywność fizyczna, praca w jednej pozycji, np. siedząca, spędzanie dużo czasu przed komputerem czy TV bez przerw);
- wsteczny przepływ krwi żylnej (tzw. refluks żylny), który jest skutkiem zniszczenia, niedorozwoju lub niewydolności zastawek żylnych;
- ucisk żył;
- powstanie niedrożności w układzie żylnym spowodowane zwężeniem żył w wyniku zakrzepicy.
Nieprawidłowy przepływ krwi żylnej powoduje powstawanie zmian patologicznych. Powstają wówczas np.:
- poszerzenie ścian żył,
- żylaki,
- pękanie,
- wylewy,
- martwica.
CZYNNIKI RYZYKA WYSTĄPIENIA OWRZODZENIA ŻYLNEGO GOLENI
Zazwyczaj na owrzodzenie żylne goleni cierpią kobiety, szczególnie w wieku starszym (około 15 %). W wieku powyżej 70 lat około 50 % kobiet oraz 40 % ma tę dolegliwość. Szacuje się, że nawet 20 mln osób na całym świecie doskwiera ten problem.
Ryzyko wystąpienia tego schorzenia zwiększają choroby cywilizacyjne takie jak: cukrzyca, miażdżyca, palenie papierosów, otyłość. Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania się choroby jest spowodowane tymi zagrożeniami.
W JAKI SPOSÓB OBJAWIA SIĘ OWRZODZENIE ŻYLNE GOLENI?
Do głównych objawów owrzodzenia żylnego goleni należą:
- ciężko gojąca się, bolesna rana, która tworzy się w okolicy kostki na kończynie dolnej;
- wysięk z rany o nieprzyjemnym zapachu (w przypadku obfitych osoba traci nawet znaczne ilości białka oraz elektrolitów, co wpływa na powolne gojenie się wrzodu oraz ogólnie gorsze samopoczucie i funkcjonowanie);
- w przypadku zaniechania leczenia rana może powodować ograniczoną ruchomość stawu skokowego, zniekształcenie stopy a w rezultacie doprowadzić do inwalidztwa;
- zaniedbania w pielęgnacji rany mogą prowadzić do zakażenia bakteryjnego lub grzybiczego.
DIAGNOSTYKA OWRZODZENIA ŻYLNEGO GOLENI
Wystąpienie jakichkolwiek symptomów, które mogą świadczyć o owrzodzeniu żylnym goleni jest konieczne do konsultacji lekarskiej. Zlecane są następujące badania w celu postawienia dokładnej diagnozy oraz doboru właściwego sposobu leczenia:
- USG doppler (pozwala na ocenę budowy oraz czynność żył w kończynach dolnych);
- pletyzmografia (pokazuje jak przepływa krew przez naczynia obwodowe położone blisko powierzchni ciała, szczególnie ważne przy refluksie żylnym – pomaga w jego ocenie);
- flebodynamometria (badanie ciśnienia w żyle grzbietowej stopy);
- flebografia z kontrastem (ocena światła w żyle, a także zobrazowanie go na zdjęciu RTG);
- próby czynnościowe:
- Trendelenburga (ocena wydolności żył głębokich, jak również zastawek żył kończyny dolnej);
- Perthesa (ocena wydolności żył głębokich);
- Pratta (określenie umiejscowienia niewydolnych żył łączących – inaczej przeszywających czy też perforatorów) w kończynie dolnej.
PRZEBIEG POSTĘPOWANIA LECZNICZEGO W OWRZODZENIU ŻYLNEGO GOLENI
Ze względu na specyfikę schorzenia owrzodzenie żylne goleni ma bardzo długi przebieg leczenia. Jest dość uciążliwe dla pacjenta. Wymaga dużo samodyscypliny, wytrwałości oraz cierpliwości w oczekiwaniu na efekty. Sumienne stosowanie się do zaleceń lekarskich to połowa sukcesu. Zwykle niepowodzenia w kuracji są wynikiem zaniedbań pacjenta i zniechęcania się wobec braku natychmiastowej poprawy.
Metody leczenia owrzodzeń dzielą się na:
- powierzchniowe w postaci kompresoterapii (opatrunki refundowane przez NFZ, opaski, pończochy uciskowe), która ma na celu utrzymanie właściwego środowiska w ranie (wilgotne); jednocześnie następuje wchłanianie nadmiaru wydzieliny sączącej się z rany; dzięki temu, że opatrunki odstają od rany są bezbolesne podczas zmieniania, są ochroną przed drobnoustrojami oraz innymi zanieczyszczeniami zewnętrznymi);
- zabiegowe – w przypadku konieczności przeszczepu skóry z innego miejsca (spowodowane znacznymi ubytkami skóry); powoduje to powstanie drugiej rany, z czego ta, z której pobierany jest materiał do przeszczepu zwykle goi się szybciej i łagodniej (ma bowiem niezainfekowane podłoże); istnieje jednak ryzyko odrzucenia przeszczepu przez organizm jest to więc metoda bardzo rzadko stosowana;
- wewnątrznaczyniowa ablacja laserowa;
- klejenie żylaków;
- skleroterapia kompresyjna.
Dodatkowo konieczne jest przestrzeganie higienicznego trybu życia (odpowiednia aktywność fizyczna, odpoczynek z uniesionymi nogami itp.). Można stosować masaż – np. pneumatyczny.
Niezwykle ważna jest właściwa higiena chorego miejsca (dezynfekcja okolic rany łagodnymi środkami o neutralnym pH, nienaruszającymi bariery ochronnej, stosowanie preparatów w płynie, które zawierają domieszkę substancji zmniejszającą kwasowość (np. kwas fosforanowy, cytrynowy) oraz wzbogaconych o fizjologiczne lipidy, ceramidy i inne czynniki nawilżające). Konieczne jest zmienianie opatrunku według zaleceń lekarskich i konsultacja wszelkich niepokojących zmian.
PROFILAKTYKA OWRZODZENIA ŻYLNEGO GOLENI
Owrzodzenie żylne goleni cechuje się tendencją do częstych nawrotów. Mimo całkowitego wygojenia rany konieczna jest nadal pielęgnacja okolicy i dbanie o to, by nie pojawił się problem. Wskazane jest więc noszenie specjalistycznych opasek lub pończoch.
W celu uniknięcia nawrotów konieczne jest wyleczenie problemu wynikającego z niewydolności żył.
