Karczoch zwyczajny to zielna roślina wieloletnia, należąca do rodziny astrowatych. Jest to bylina o ogromnej, wzniesionej łodydze gęsto pokryta liśćmi lancetowatymi i kolczastymi. Karczoch zwyczajny pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego, obecnie uprawiany jest w Europie i Ameryce Północnej. Znany już był starożytnym Egipcjanom, Grekom oraz Rzymianom.
Częścią jadalną karczocha są kwiatostany czyli koszyczki z mięsistym dnem i mięsistymi okrywami. Obecnie karczoch uprawiany jest w celach spożywczych jako roślina warzywna.
Karczoch zwyczajny – zastosowanie
Liście karczocha zwyczajnego są z wierzchu nagie, od spodu zaś białawe. W okresie zimowym część nadziemna karczocha zasycha, zimują karpy, z których wiosną wyrasta pęd. Karczoch zwyczajny uprawiany jest w Polsce jako roślina jednoroczna. Łodyga karczocha zwyczajnego dorasta do około 2 m wysokości. Liście karczocha są głęboko powcinane.
Do celów leczniczych zbiera się liście szczególnie w okresie pełnego kwitnienia. Następnie suszy się je najlepiej rozpostarte na siatkach w cieniu lub w suszarni w temperaturze około 40 c.
Oprócz cynaryny suche liście zawierają flawonoidy, garbniki, inulinę, enzymy, witaminy (prowitaminę A, niacynę, witaminę C) oraz minerały – wapń, potas, magnez, fosfor i żelazo. Karczoch zwyczajny jest rośliną smaczną i zdrową, o dużej zawartości błonnika, soli mineralnych i całkowicie pozbawioną tłuszczu. Jego pączki są kolczaste, dlatego należy go dobrze oczyścić z włókien i małych kolców.
Zbiór kwiatostanów karczocha w celach spożywczych przeprowadza się pod koniec lata, gdy jeszcze są zielone. Częścią jadalną są części główki kwiatostanów po usunięciu zewnętrznych stwardniałych łusek okrywy. Spożywa się mięsiste końce łuskowatych okryw kwiatostanu, sam kwiatostan, jego dno oraz krótki koniec łodygi. Można jeść po ugotowaniu w osolonej wodzie.
Karczoch zwyczajny – właściwości lecznicze
Lecznicze właściwości karczocha odkrył w XIV wieku znany niemiecki zielarz Hieronim Bock, stwierdzając, że roślina ta wzmaga wydzielanie żółci. Temat został jednak nie podjęty przez tamtejszych naukowców i tak karczoch zwyczajny pozostawał w cieniu wśród warzyw niedocenionych. Dopiero w latach 20. uczeni doszli do wniosku, że zawarte w nim polifenole korzystnie wpływają na przemianę tłuszczów i cholesterolu.
Naukowcy dowodzą na wiele walorów dodatnich cechujących to wspaniałe warzywo. Wśród najczęściej wymienianych wskazuje się na:
– stymuluje wydzielanie soków trawiennych,
– posiada silne działanie żółciotwórcze,
– działa żółciopędnie,
– w łagodny sposób reguluje rytm wypróżnień,
– wykorzystywany w przewlekłych schorzeniach wątroby,
– w zaburzeniach dróg żółciowych,
– kamicy żółciowej,
– w problemach trawiennych,
– zaparciach,
– wzdęciach,
– działa ochronnie na naczynia krwionośne,
– obniża poziom zarówno cholesterolu we krwi,
– ogranicza odkładanie się blaszki miażdżycowej,
– chroni komórki wątroby przed działaniem toksyn,
– sprzyja usuwaniu z organizmu złogów.
Karczoch zwyczajny – sposób użycia
Karczoch niekiedy w Polsce niedoceniany jest typowym warzywem kuchni włoskiej. W polskiej tradycji kulinarnej pomimo wielu przesłanek nie znalazł dużego zainteresowania, aczkolwiek z uwagi na korzystny wpływ na stan wątroby, powinien zostać bardziej doceniony.
Karczoch gotowany
Przepis; trzymając kwiat za płatki, odetnij łodygę, która znajduje się nad nasadą. Następnie odetnij zewnętrzne, twarde liście oraz przytnij zdrewniałe końcówki liści bocznych. Następnie odetnij czubek kwiatostanu na wysokości ok. 1/3 karczocha. Na koniec przekrój go na pół i za pomocą nożyka usuń wewnętrzną, „włochatą” część warzywa. Uważaj, aby nie pociąć przy tym „serca” karczocha. Oczyszczone warzywo włóż do zimnej wody z sokiem cytrynowym lub zakwaszonej octem – dzięki temu nie ściemnieje.
Następnie karczochy zanurz w wodzie, pamiętając, że na jednego karczocha przypada przynajmniej 1 litr wody. Gotujemy je w lekko osolonej wodzie z dodatkiem kilku kropel soku z cytryny do momentu, aż staną się miękkie (ok. 35–40 minut). Ugotowanego karczocha można podawać np. z sosem winegret.
Przepis na karczochy z czosnkiem i makaronem
Przepis; należy przygotować 2 karczochy, 1-2 szt. Cytryny, 2 ząbki czosnku, sól himalajska różowa, dowolny makaron ok. 2 garście.( 20dkg ). Następnie zaleca się makaron ugotować wg. przepisu.
Karczochy umyć, oczyścić ze zdrewniałych liści, następnie ściąć 3/4 główki liści, przekroić wzdłuż i oczyścić z włosków. Odciąć twarde zgrubienia u dołu, polać sokiem z cytryny i gotować ok 20-40 minut w wodzie z sokiem z cytryny.
Czosnek pokroić na plastry i ugotowany karczoch( serce), smażyć na patelni na łyż. oliwy 1-2min.
Faszerowane karczochy
Przepis; należy przygotować 6 obranych karczochów ,duża cebula ,2 średnie marchewki, 2 średnie ziemniaki, garść świeżego groszku, duży pęczek koperku, szczypior, oliwa z oliwek, sok z cytryny, sól, pieprz. Następnie należy drobno pokroić cebule i marchew a potem przesmażyć. Dolać 2 szklanki wrzątku i na małym ogniu gotujemy około 20 minut . Zdejmujemy z ognia solimy, przyprawiamy pieprzem. Do warzyw dodajemy drobno posiekany koperek (pół pęczka) i szczypior, mieszamy. Na patelnię układamy karczochy napełniamy je warzywami.
