Zapalenie tętnic Takayasu (choroba Takayasu, zapalna postać zespołu łuku aorty, choroba bez tętna) to rzadko występujący, przewlekły typ zapalenia naczyń, trudny do zdiagnozowania ze względu na nieswoiste, zróżnicowane objawy, które są charakterystyczne dla innych chorób. Schorzenie dotyka głównie dziewcząt i kobiet w wieku od 10 do 40 lat. Pomimo, że zaburzenie występuje na całym świecie, najczęściej diagnozowane jest u Azjatów, natomiast w Europie jest rzadkie.
W zapaleniu tętnic Takayasu występujący stan zapalny uszkadza duże i średnie tętnice, czyli:
- aortę – największą tętnicę, która przenosi krew z serca do reszty ciała
- główne odgałęzienia łuku aorty i prowadzące m.in. do głowy i nerek
- w rzadkich przypadkach – odgałęzienia aorty brzusznej m.in. tętnice nerkowe i pień trzewny
Stan zapalny w przebiegu choroby prowadzi do miejscowego zablokowania lub zwężenia tętnic, albo wręcz przeciwnie do nieprawidłowo rozszerzonych tętnic, czyli tętniaków. Może dojść również do ich bliznowacenia. W zwężonych miejscach często powstają groźne dla życia zakrzepy, mogące doprowadzić nawet do zawału serca lub udaru, wskutek niedotlenienia tkanek.
Zapalenie tętnic Takayasu – przyczyny
Przyczyny występowania choroby Takayasu są nieznane. Podejrzewa się, że schorzenie ma podłoże genetyczne, które przejawia się w postaci choroby na skutek działania niekorzystnych czynników środowiskowych. Do takich czynników można zaliczyć np. infekcję bakteryjną lub wirusową, która u osoby nieobciążonej genetycznie będzie przebiegać bez powikłań, natomiast u osoby z takim obciążeniem, może przerodzić się w zapalenie tętnic Takayasu, z powodu postępującej reakcji autoimmunologicznej.
Zapalenie tętnic Takayasu – typy
Można wyróżnić cztery (lub nawet sześć – w zależności od źródła) typy choroby Takayasu w zależności od umiejscowienia zmian:
- typ I – zmiany na obszarze łuku aorty, pojawiają się objawy niedokrwienia mózgu
- typ II – zmiany w tętnicach nerkowych lub aorcie, objawem jest nadciśnienie tętnicze
- typ III – zmiany występują w aorcie powyżej i poniżej przepony, objawy łączą cechy obu poprzednich typów
- typ IV – występują zmiany w ścianie aorty lub jej odgałęzieniach.
Najbardziej powszechnym typem jest typ III.
Zapalenie tętnic Takayasu – objawy
Objawy choroby przebiegają dwuetapowo. Pierwszy etap daje ostre objawy podobne do objawów grypy, które ustępują samoistnie, natomiast drugi jest charakterystyczny dla choroby przewlekłej , a objawy różnią się w zależności od typu, a zatem i miejsca występowania zmian zapalnych. Z reguły zapalenie tętnic Takayasu rozwija się przez wiele lat, nie dając żadnych objawów pomiędzy pierwszym a drugim etapem. Czasem pierwszy etap może w ogóle nie występować.
Główne objawy w pierwszym etapie:
- stan podgorączkowy
- osłabienie
- nocne poty
- bóle mięśni oraz stawów
- utrata masy ciała
- uczucie bólu w tętnicach szyjnych
Objawy, które mogą występować w drugim etapie to:
- osłabienie lub ból kończyn po wysiłku fizycznym
- bóle i zawroty głowy lub omdlenia
- ból w klatce piersiowej lub ramienia
- zaburzenia widzenia
- brak lub asymetryczne tętno w kończynach górnych
- problemy z pamięcią
- spłycenie oddechu, duszność
- nadciśnienie
- niedokrwistość
- szumy w tętnicach słyszalne podczas badania stetoskopem
Zapalenie tętnic Takayasu – rozpoznanie
Do rozpoznania choroby wykorzystuje się badania laboratoryjne próbki krwi pacjenta, w celu ustalenia, jak bardzo nasilony jest stan zapalny u pacjenta. W tym celu mierzy się stężenie białka CRP lub OB – szybkość opadania czerwonych krwinek.
Do innych badań przeprowadzanych, aby rozpoznać zapalenie tętnic Takayasu oraz późniejszego kontrolowania stanu chorego zalicza się badania obrazowe takie jak:
- badanie RTG klatki piersiowej – umożliwia uwidocznienie poszerzenia aorty wskutek powstającego w niej tętniaka
- tomografia komputerowa – badanie służy zobrazowaniu zgrubień w ścianach naczyń krwionośnych powstających na wskutek zapalenia i zwłóknienia
- rezonans magnetyczny – podobnie jak tomografia, badanie ukazuje zgrubienia ścian naczyń, w tym przypadku jednak badanie może ukazać zmiany z większą precyzją
- angiografia – badanie polega na podaniu pacjentowi środka kontrastowego, a następnie przeprowadzenie badania za pomocą tomografii komputerowej lub rezonansu. Kontrast przepływa przez naczynia krwionośne, co sprawia że są one jeszcze lepiej widoczne na zdjęciach. Uzyskany w ten sposób wynik jest bardzo miarodajny i umożliwia definitywną diagnozę choroby
- badanie USG – pozwala na wykrycie zwężeń oraz zaburzeń przepływu krwi przez naczynia
Zapalenie tętnic Takayasu – leczenie
W przypadku braku objawów lub małego stopnia ich nasilenia, wystarczające mogą być leki kontrolujące stan zapalny w tętnicach i zapobiegające wynikającym z niego komplikacjom.
W leczeniu farmakologicznym stosuje się przede wszystkim podawane doustnie glikokortykosteroidy. Stopniowo zmniejsza się ich dawkę, aż do uzyskania pewnej minimalnej wartości, jaką pacjent musi przyjmować. W przypadku, gdy leczenie nie pomaga, sięga się po silniejsze leki takie jak:
- metotreksat,
- mykofenolan mofetylu
- cyklofosfamid
- leflunomid
W niektórych poważnych przypadkach przeprowadza się leczenie chirurgiczne, w celu poszerzenia naczyń krwionośnych i zapewnienia odpowiedniego przepływu krwi.
Zapalenie tętnic Takayasu mimo leczenia może nawracać, dlatego istotne jest stałe monitorowanie stanu zdrowia.
